Radiowy WOS

home_filledExplore shows

listSubscriptions

playlist_addQueue

addAdd by RSS Feed

Settings

Help Content policies Publisher guidelines

Send feedback

open_in_newGet the Android app open_in_newGet the iOS app

Privacy · Terms

Radiowy WOS

Radio Kraków SA

Subscribe

Visit website

Radiowy WOS

Available episodes



Newest first

Oldest first

Czy media społecznościowe mogą powodować depresję?

Szkoły publiczne w amerykańskim Seattle na początku roku złożyły pozew przeciwko kilku największym firmom z branży mediów społecznościowych, oskarżając je o odpowiedzialność za "kryzys zdrowia psychicznego wśród amerykańskiej młodzieży". Jak i dlaczego korzystanie z mediów społecznościowych, takich jak Facebook, Instagram czy Snapchat, ma wpływ na nasz nastrój i czy może powodować depresję?

70 lat temu zapadł wyrok w tzw. procesie księży kurii krakowskiej

Czterech duchownych, trzy osoby świeckie - niewinne, a mimo to osądzone. 70 lat temu, 27 stycznia 1953 roku, zapadł wyrok w tzw. procesie księży kurii krakowskiej. Był to kilkudniowy, pokazowy proces, w którym zostali niesłusznie oskarżeni o działania na szkodę Polski Ludowej. Zarzuty stawiane przez sędziego Mieczysława Widaja - jak i sam wyrok - były absurdalne.

5 lat temu Tomasz Mackiewicz i Elisabeth Revol zdobyli Nanga Parbat

5 lat temu - 25 stycznia 2018 roku - Polak Tomasz Mackiewicz i Francuzka Elisabeth Revol zdobyli ośmiotysięcznik Nanga Parbat w stylu alpejskim, bez wspomagania tlenem. Była to siódma próba Mackiewicza i czwarta Revol dokonania zimowego wejścia na ten szczyt, a także drugie w historii zimowe wejście na Nanga Parbat.

102. rocznica urodzin Tadeusza Zawadzkiego "Zośki"

Legenda polskiego podziemia. Przedstawiciel pokolenia, które dla Ojczyzny gotowe było poświęcić wszystko. I poświęcił życie, bo w wieku zaledwie 22 lat zginął podczas akcji „Taśma”. Dziś w radiowej lekcji wiedzy o społeczeństwie wspominamy Tadeusza Zawadzkiego ps. Zośka. Dziś przypada bowiem 102. rocznica urodzin słynnego dowódcy Szarych Szeregów.

160 lat temu wybuchło Powstanie Styczniowe

1863 - rok, który stworzył fundament przyszłej niepodległej Polski. Dziś upamiętniamy dokładnie 160. rocznicę wybuchu Powstania Styczniowego. Po porażce Rosji w wojnie krymskiej wśród Polaków na nowo obudziły się nadzieje na uzyskanie niepodległości. W Królestwie Kongresowym złagodzono niektóre przepisy, powstawały też nowe polskie stowarzyszenia i organizacje. Rosyjski zaborca nie zamierzał jednak dawać żadnych ustępstw.

18 lat temu zmarł Jan Nowak-Jeziorański

18 lat temu, 20 stycznia 2005 roku, zmarł Jan Nowak-Jeziorański, pisarz, polityk, żołnierz AK, legendarny "kurier z Warszawy", cichociemny. Po wojnie wieloletni dyrektor Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa. W 1994 roku otrzymał najwyższe polskie odznaczenie - Order Orła Białego.

78 lat temu została rozwiązana Armia Krajowa

78 lat temu, 19 stycznia 1945 roku, została rozwiązana Armia Krajowa - siły zbrojne Polskiego Państwa Podziemnego. Była największą, konspiracyjną armią II wojny światowej. Jej żołnierze walczyli z niemieckim okupantem o odzyskanie niepodległości Polski.

Około półtora tysiąca seniorów z Małopolski padło w ubiegłym roku ofiarą oszustw

Oszuści najczęściej stosują metodę "na wnuczka" i "policjanta". Przestępcy podszywali się też pod pracowników banku i innych instytucji. Na szczęście coraz więcej prób wyłudzenia pieniędzy kończy się dla oszustów fiaskiem. To, zdaniem policjantów efekt kampanii edukacyjnych, które co rusz organizowane są właśnie z myślą o seniorach. Dziś w naszej radiowej lekcji Wiedzy o Społeczeństwie, o tym, co zrobić, gdy usłyszymy w słuchawce, że oszczędności naszego życia są zagrożone lub że ktoś z naszych bliskich pilnie ich potrzebuje.

105 lat temu urodziła się Helena Marusarzówna

105 lat temu - 17 stycznia 1918 roku - urodziła się Helena Marusarzówna, mistrzyni sportów narciarskich. Podczas II wojny światowej działała w ruchu oporu jako kurier tatrzański. Aresztowana przez Niemców została rozstrzelana 12 września 1941 roku w Pogórskiej Woli koło Tarnowa i tam pochowana w zbiorowej mogile. Miała 23 lata. Po ekshumacji przeprowadzonej po wojnie, w 1958 roku szczątki Heleny Marusarzówny uroczyście złożono na Cmentarzu Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem.

16 stycznia Czesi obchodzą Dzień Pamięci Jana Palacha

Palach był studentem wydziału filozofii Uniwersytetu Karola w Pradze, który 54 lata temu, dokonał samospalenia w centrum miasta przed Muzeum Narodowym na placu Wacława. Był to protest przeciwko agresji wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację w 1968 roku, a także przeciw ograniczeniu swobód obywatelskich.

Wirus grypy panuje w całej Polsce

Trwa największy wysyp grypy w Polsce od lat.... Od początku września wirusem zaraziło się ponad 2 i pół miliona osób, natomiast zmarło ponad 20ścia. Niestety w Polsce jest też bardzo niska wyszczepialność - szczepionkę na grypę przyjęło zaledwie 4 procent uprawnionych. Z tego i innych powodów analogicznie wzrasta też liczba zwolnień lekarskich i absencji w miejscu pracy.

11 stycznia 1919 roku Józef Piłsudski nakazał ubezpieczeniu pracowników na wypadek choroby

W naszej radiowej lekcji wiedzy o społeczeństwie dziś nieco historii ubezpieczeń. Pretekstem jest decyzja Józefa Piłsudskiego, który 11 stycznia 1919 roku wydał dekret o obowiązkowym ubezpieczeniu pracowników na wypadek choroby. O znaczeniu tej decyzji, historii ubezpieczeń na świecie oraz o tym, co dziś warto ubezpieczać nasza reporterka Katarzyna Jabłońska.

Jerzy Iwanow-Szajnowicz

O walce Polaków na niemal wszystkich frontach II Wojny Światowej wiadomo sporo. Nie są to tylko opowieści o naszym udziale w bitwach regularnych armii, ale także fascynujące historie agentów wywiadu, którzy działając samotnie lub w niewielkich grupach zadawali bolesne ciosy hitlerowskim Niemcom. Najbardziej znana jest Krystyna Skarbek, polska agentka brytyjskiej tajnej służby Kierownictwa Operacji Specjalnych, wywiadowczyni Secret Intelligence Service. Nieco mniej znanym, ale równie zasłużonym dla ostatecznego zwycięstwa aliantów jest także Jerzy Iwanow-Szajnowicz. Właśnie jego postać przypomnimy dziś w kolejnym odcinków naszej radiowej "Wiedzy o Społeczeństwie".

Do czwartku, można wpisywać się do księgi kondolencyjnej wyłożonej w Krakowskiej Kurii Biskupiej w związku ze śmiercią Papieża emeryta Benedykta XVI. Właśnie w ten dzień 5 stycznia w Watykanie odbędzie się jego pogrzeb. Benedykt XVI zmarł w sobotę. W ramach naszej Radiowej Lekcji Wiedzy o Społeczeństwie przypominamy nieco jego postać i wizytę w Małopolsce.

104. rocznica wybuchu Powstania Wielkopolskiego

Dziś mija 104. rocznica wybuchu Powstania Wielkopolskiego 1918 roku. Był to zwycięski zryw niepodległościowy Polaków, który doprowadził do wyzwolenia spod władzy niemieckiej niemal całej Wielkopolski. W tym roku po raz drugi jest obchodzone święto państwowe: Narodowy Dzień Zwycięskiego Powstania Wielkopolskiego. Sejm przyjął ustawę w tej sprawie 1 października 2021 roku, a 28 października jednogłośnie poparł ją Senat.

Istota świąt Bożego Narodzenia

Obchodzenie Bożego Narodzenia bez Boga jest jak świętowanie urodzin bez solenizanta – przypominają u progu świąt chrześcijańscy duchowni. Ponad 2 tysiące lat temu przyszedł na świat Jezus Chrystus. Dniem upamiętniającym to wydarzenie w tradycji chrześcijańskiej jest 25 grudnia, a rzeczywista data urodzin Jezusa wciąż jest obiektem naukowych sporów. Współcześnie Święta Bożego Narodzenia są wykorzystywane do celów marketingowych. Są już nie tylko wydarzeniem religijnym, ale także popkulturowym. Ich duchowy wymiar coraz łatwiej zatracić i między innymi o tym z ks. Leszkiem Wilczakiem rozmawiała Krystyna Pasek.

32 lata temu Ryszard Kaczorowski przekazał insygnia prezydenckie II Rzeczypospolitej Lechowi Wałęsie

32 lata temu, 22 grudnia 1990 roku, na Zamku Królewskim w Warszawie ostatni prezydent Rzeczypospolitej na uchodźstwie Ryszard Kaczorowski przekazał insygnia prezydenckie II Rzeczypospolitej prezydentowi Lechowi Wałęsie, wybranemu w pierwszych po wojnie wyborach powszechnych. Ryszard Kaczorowski zginął w katastrofie smoleńskiej w 2010 roku.

Klikajność i klikbajt

Ważnym pojęciem w mediach internetowych i społecznościowych jest klikalność, a także drugie pojawiające się w tym kontekście klikbajt. Tym pojęciom poświęcamy dzisiejszą lekcję wiedzy o społeczeństwie. A pretekstem są nieco zaskakujące nawet nas samych statystyki klikalności Radia Kraków.

40 lat temu zmarł Artur Rubinstein

40 lat temu, 20 grudnia 1982 roku, zmarł Artur Rubinstein, wybitny polski pianista pochodzenia żydowskiego, uważany za jednego z największych wirtuozów XX wieku. Propagował szczególnie muzykę polskich kompozytorów, zwłaszcza Fryderyka Chopina i Karola Szymanowskiego, z którym się przyjaźnił.

16 lat temu zmarła Danuta Rinn

16 lat temu, 19 grudnia 2006 roku, zmarła Danuta Rinn, piosenkarka i aktorka. Wylansowała wiele przebojów, wśród nich: "Gdzie ci mężczyźni?”, "Na deptaku w Ciechocinku", "Nie mam woli do zamęścia", czy patriotyczna piosenka "Polskie skrzydła". W czasach PRL była zaangażowała w działalność opozycyjną, wspierała "Solidarność", w stanie wojennym stanęła po stronie prześladowanych. Występowała z koncertami w kościołach.

100 lat temu zamordowano Gabriela Narutowicza

Inżynier i konstruktor. Syn powstańca styczniowego. Profesor i dziekan Politechniki w Zurychu. 100 lat temu, 16 grudnia 1922 roku, zamordowano Gabriela Narutowicza, pierwszego prezydenta niepodległej Polski. Za zamachem stał nie jego przeciwnik polityczny, a jeden z bardziej znanych polskich artystów. Śmierć prezydenta miała ogromne skutki dla całego państwa - to tu możemy szukać początku procesu, który zakończy się cztery lata później zamachem majowym przeprowadzonym przez Józefa Piłsudskiego.

135. rocznica urodzin Kazimierza Skarżyńskiego, autora pierwszego raportu o zbrodni katyńskiej

135 lat temu, 15 grudnia 1887 roku, urodził się Kazimierz Skarżyński, pisarz i dziennikarz, w czasie II wojny światowej sekretarz generalny Polskiego Czerwonego Krzyża. Był autorem pierwszego raportu o zbrodni katyńskiej, której dopuściło się NKWD, mordując wiosną 1940 roku blisko 22 tysięcy obywateli polskich, wziętych do niewoli po agresji Związku Sowieckiego na Polskę w 1939 roku. Postać przybliży Marcin Golec. <p>Kazimierz Skarżyński stał się niewygodnym świadkiem dla Sowietów, a dla Niemców osobą, która oparła się ich naciskom. Mimo tak niebezpiecznej sytuacji dla niego i rodziny, kontynuował działalność konspiracyjną. Po wojnie wskutek poszukiwań NKWD i przesłuchań Skarżyńskiego przez komunistycznych prokuratorów, a także rozwiązania Zarządu Głównego PCK, w obawie o swoje życie, w maju 1946 roku wraz z rodziną opuścił kraj. Przez Norymbergę i Paryż dotarł do Londynu, gdzie przed Sądem Polowym Naczelnych Władz Wojskowych Pols…

52. rocznica masowych protestów Grudnia'70

Mija 52. rocznica masowych protestów Grudnia'70. 14 grudnia 1970 roku robotnicy wyszli na ulice miast Wybrzeża, sprzeciwiając się podwyżkom cen i broniąc swoich praw. Demonstracje trwały do 22 grudnia. Milicja i wojsko użyły broni wobec robotników, krwawo tłumiąc protesty.

41. lat temu ogłoszono stan wojenny

Dokładnie 41. lat temu w Polsce ogłoszono stan wojenny. 13-go grudnia na ulice wyjechały czołgi i rozpoczęły się masowe aresztowania działaczy antykomunistycznych. wprowadzono godzinę policyjną, a w mediach zamiast pozostałych informacji powtarzano komunikat generała Wojciecha Jaruzelskiego. Czas na radiową lekcję wiedzy o społeczeństwa dla wszystkich tych, którzy nie pamiętają (bo byli za młodzi) i dla tych co nie mogą pamiętać (bo urodzili się zdecydowanie później).

Rok temu zmarł Sylwester Chęciński

Rok temu, 8 grudnia 2021 roku, zmarł Sylwester Chęciński, reżyser filmowy i scenarzysta. Jednym z najbardziej znanych jego dzieł jest kultowa trylogia o losach Kargulów i Pawlaków, na którą złożyły się komedie: "Sami swoi", "Nie ma mocnych" i "Kochaj albo rzuć".

81 lat temu lotnictwo japońskiej marynarki wojennej zaatakowało Pearl Harbor

81 lat temu lotnictwo japońskiej marynarki wojennej zaatakowało amerykańską bazę morską Pearl Harbor na Hawajach, rozpoczynając tym samym II wojnę światową na Pacyfiku. W ciągu jednego dnia zginęło niemal 2400 Amerykanów. 7 grudnia 1941 roku to jedna z ważniejszych dat w historii II wojny światowej. O tym będzie też nasza radiowa lekcja WOS-u.

Czy Mikołaj zawsze był święty?

Najpopularniejszy dziś wizerunek Świętego Mikołaja, to ten z brodą, w czerwonym stroju i czapce z białym pomponem.... Choć tradycja obdarowywania się prezentami z okazji Mikołajek ma prawdopodobnie niemal 1000 lat, nie zawsze strój Mikołaja był czerwony, nie zawsze Mikołaj był Święty, nie zawsze mieszkał w fińskim Rovaniemi i co więcej, nie zawsze był Mikołajem.... O tym wszystkim dziś w ramach naszej radiowej Lekcji Wiedzy o Społeczeństwie.

Olimpiada Wiedzy o Mediach

Uczniowie szkół średnich z Nowego Sącza, Gorlic i Biecza nadesłali najwięcej prac do pierwszego etapu Olimpiady Wiedzy o Mediach. To konkurs, który we współpracy z Uniwersytetem Warszawskim, organizuje 15 uczelni w całym kraju. Uczniowie walczą o indeksy na studia dziennikarskie.

Czym są vlogi?

Czym są vlogi, czym jest vlogmas? Kiedy święta zaczynają się w mediach i jak to na nas wpływa? Rozmawiamy w ramach dzisiejszej radiowej lekcji WOS.

Historia argentyńskiej piłki nożnej

Kiedy gra reprezentacja Argentyny, cały kraj staje. Większość firm czy szkół w godzinach meczu nie funkcjonuje. Każdy chce obejrzeć mecz i wesprzeć drużynę. To szaleństwo można by porównać do czasów w Polsce, kiedy skakał Adam Małysz. O historii argentyńskiej piłki nieco więcej Kuba Niziński.

Rok 2023 rok będzie w Tarnowie rokiem Karola Olszewskiego i Zygmunta Wróblewskiego

Rok 2023 rok został ustanowiony w Tarnowie rokiem Karola Olszewskiego i Zygmunta Wróblewskiego. Radni miejscy zdecydowali, że ci najsłynniejsi, polscy fizycy i chemicy, którzy jako pierwsi, 140 lat temu, skroplili tlen, azot i tlenek węgla zasługują na to, aby przybliżyć mieszkańcom ich dokonania. Decyzję podjęto także dlatego, że Karol Olszewski to postać, która związana jest z Tarnowem - to tam uczył się w szkole średniej - był absolwentem I Liceum Ogólnokształcącego w Tarnowie i to w Tarnowie zrodziła się jego zamiłowanie do chemii i fizyki. Postać tego wybitnego fizyka i chemika w radiowym WOS-ie przybliży Agnieszka Wrońska.

55 lat temu w warszawskim Teatrze Narodowym Kazimierz Dejmek wystawił "Dziady"

"To dzień, kiedy Dejmek wsadził kij w mrowisko" - dokładnie 55 lat temu, 25 listopada 1967 roku, w warszawskim Teatrze Narodowym Kazimierz Dejmek wystawił "Dziady". Spektakl narodził w społeczeństwie, a zwłaszcza wśród studentów, pragnienie wolności, co stało się jedną podstaw protestów inteligencji w marcu następnego roku.

Na czym polega ludzka twarz biznesu?

Ludzka twarz biznesu, czyli dobrowolne działania firm podejmowane m.in. na rzecz rozwoju lokalnych społeczności, ochrony zdrowia czy środowiska naturalnego, często znajdujące odbicie w kampaniach medialnych. Za tymi inicjatywami kryje się strategia społecznej odpowiedzialności biznesu. Na czym polega i skąd się wzięła?

Polskie mundiale

Meczem z Meksykiem reprezentacja Polski w piłce nożnej rozpocznie we wtorek swój udział na Mistrzostwach Świata w 2022 roku w Katarze. A jak w całej historii Polakom wychodziły starty na mundialach? O tym opowie Kuba Niziński.

Kiedy pozwolić dziecku na kontakt z mediami?

W ramach dzisiejszej radiowej lekcji wiedzy o społeczeństwie sprawdzamy, kiedy pozwolić dziecku na kontakt z mediami - zarówno tymi tradycyjnymi, jak i wirtualnymi. Czy są konkretne granice wieku wskazane przez psychologów, czy media mogą szkodzić, w jaki sposób świadomy rodzic powinien pokazać i wyjaśnić dziecku świat mediów?

Mija 81 lat od ofensywy wojsk brytyjskich pod Tobrukiem

Mija 81 lat od ofensywy wojsk brytyjskich pod Tobrukiem, która była najsłynniejszym epizodem drugiej wojny światowej w Afryce Północnej. Wsławili się w niej polscy żołnierze z Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich. 18 listopada 1941 roku rozpoczęła się wojskowa operacja "Crusader" ("Krzyżowiec"), mająca na celu zakończenie niemiecko-włoskiego oblężenia twierdzy. Wojska alianckie, z udziałem polskiej brygady, pokonały niemieckie oddziały Africa Korps pod dowództwem generała Erwina Rommla. Pod Tobrukiem zginęło około czterech tysięcy żołnierzy alianckich, w tym ponad 100 Polaków. Straty Niemców i Włochów wyniosły około ośmiu tysięcy żołnierzy.

Rocznica "aksamitnej rewolucji" w Czechosłowacji

33 lata temu - 17 listopada 1989 roku - w Czechosłowacji wybuchła "aksamitna rewolucja", która doprowadziła do bezkrwawego obalenia rządów komunistycznych w tym kraju. Niedługo potem przestała istnieć Czechosłowacja i w 1993 roku powstały dwa odrębne państwa - Czechy i Słowacja. Transformacja polityczna w Czechosłowacji przyspieszyła przemiany w Rumunii oraz Bułgarii.

Informacyjny chaos po eksplozji w Przewodowie

Ogólnie rzecz biorąc bałagan - tak można opisać komunikację, również oficjalnych źródeł po wczorajszej eksplozji pocisku w Przewodowie tuż przy granicy polsko-ukraińskiej. Przekazywanie informacji w sytuacji kryzysowej nie zadziałało. Jak powinna wyglądać oficjalna komunikacja w podobnych sytuacjach, jak chronić się przed dezinformacją, i o tym jaka role pełnią w tym media społecznościowe opowiadamy dziś w ramach naszej radiowej lekcji Wiedzy o Społeczeństwie.

W poniedziałek zmarł Jerzy Połomski

"Wyjątkowa postać polskiej piosenki, wspaniały artysta, człowiek dobrych manier"- tak zmarłego wczoraj Jerzego Połomskiego wspominają ci, którzy go znali najlepiej, dziennikarze muzyczni. Jerzy Połomski odszedł w wieku 89 lat. Ostatnie lata życia spędził w Domu Artystów Weteranów Scen Polskich w podwarszawskim Skolimowie.

Polska wraca do myśli o atomie

Porozumienie ze Stanami Zjednoczonymi w sprawie budowy elektrowni jądrowej w Polsce oraz list w tej samej sprawie podpisany z Koreą to kolejna próba wykorzystania energii atomu w polskiej energetyce. O tym, jak dotychczas rysowała się ta historia, chcemy opowiedzieć dziś w ramach naszej codziennej radiowej lekcji wiedzy o społeczeństwie.<p>W latach 60. Sowieci na terenie Polski przechowywali broń jądrową, Edward Gierek ponoć marzył o jej polskim odpowiedniku, na przestrzeni lat w Polsce działało kilka reaktorów doświadczalnych i wreszcie mieliśmy nigdy niedokończone plany budowy elektrowni jądrowej w Żarnowcu i podobnej w Klempiczu - tak w telegraficznym skrócie rysuje się historia polskiej atomistyki. Najbardziej zaawansowanym projektem była oczywiście elektrownia w Żarnowcu.<br />Pomysł jej wybudowania to lata 50. ubiegłego wieku. Decyzję o jej budowie podjęto w 1971 roku. Jednak rozpoczęcie budowy to dopiero rok 1982. Jak wyjaśnia doktor Paweł Gajda…

Wirtualne muzea

Już nie tylko najsłynniejsze muzea na świecie jak np. Luwr, czy Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku można zwiedzać wygodnie siedzieć przed ekranem własnego komputera w domu. Na digitalizację swoich zbiorów decyduje się coraz więcej placówek i to także z niewielkich miast i miasteczek. Dzięki współczesnej technologii miłośnicy sztuki mogą podziwiać eksponaty np. Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu, czy Muzeum Regionalnego w Piwnicznej. Tematem dzisiejszej radiowej lekcji Wiedzy o Społeczeństwie są „Wirtualne muzea”, które można zwiedzać w piżamie i kapciach.

730 lat Nowego Sącza

8 listopada mija dokładnie 730 lat, odkąd powstał Nowy Sącz. 8 listopada 1292 roku akt lokacji sygnował swoją pieczęcią król Wacław II Czeski. Kto lobbował za założeniem miasta i jaką rolę w jego powstaniu odegrała walka o polityczne wpływy? O tym Krystyna Pasek.

Child Alert - po raz piąty uruchomiony w Polsce

Jeszcze dziś do Polski ma wrócić 5-letnia Mia z Oświęcimia — która w sobotę została porwana przez ojca. Mężczyzna jest podejrzewany o zabójstwo swojej partnerki Pameli, do którego doszło w sobotę wieczorem w Oświęcimiu. Samochód, którym podróżował mężczyzna razem z 5-latką, został zatrzymany jeszcze tego samego wieczoru w Dani. Trafił tam już wydany przez Polski sąd Europejski Nakaz Aresztowania, który ma doprowadzić do ekstradycji do Polski obywatela Norwegii. W tej sprawie poza szeroko zakrojonymi poszukiwaniami zorganizowanymi przez Policję w Polsce i Europie po raz 5 w naszym kraju uruchomiono tzw. Child Alert. Co to takiego - sprawdzał Bartek Maziarz.

Setna rocznica odkrycia grobowca Tutanchamona

Tutanchamon - chyba jeden z najsłynniejszych egipskich faraonów, którego historia i życie do dziś pozostawiają wiele tajemnic i pytań bez odpowiedzi. Dokładnie sto lat temu 4 listopada 1922 roku w Egipcie, w Dolinie Królów, odnaleziono jego grobowiec - co stało się jednym z najważniejszych odkryć w dziejach. W jaki sposób tego dokonano, opowie nasz reporter, Mateusz Bożek.

Wszystko o mediach społecznościowych

Do czego służą media społecznościowe? Czym są i jak ich znaczenie i rola zmieniły się na przestrzeni ostatnich lat? To najważniejsze pytania, na które dziś w ramach naszej codziennej radiowej lekcji wiedzy o społeczeństwie, z pomocą ekspertów, postara się odpowiedzieć nasza reporterka Katarzyna Jabłońska.

90 lat kończy piosenkarka Sława Przybylska

Trudno o bardziej radiową i telewizyjną postać polskiej sceny muzycznej. Na jej piosenkach wychowały się pokolenia, a wiele jej utworów nagrywanych jest w nowych aranżacjach przez kolejnych artystów. 2 listopada 90 lat kończy piosenkarka Sława Przybylska, wykonawczyni tak popularnych przebojów jak: "Piosenka o okularnikach", "Pamiętasz, była jesień", "Gdzie są kwiaty z tamtych lat?" czy "Na Francuskiej". Nagrywała piosenki dla Polskiego Radia i Telewizji oraz stacji telewizyjnych w Moskwie, Pradze, Tbilisi, Bratysławie i Nowym Jorku. W 2015 roku, na 52. Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu, podczas gali z okazji 90-lecia Polskiego Radia, została uhonorowana najwyższym wyróżnieniem radiowym - "Diamentowym Mikrofonem".

WOS: E-czytelnictwo szansą na dotarcie do szerszego kręgu odbiorców

Nowy trend staję coraz popularniejszy. Szybki i łatwiejszy dostęp do książek elektronicznych jest na pewno tym, co przyciąga nawet zwolenników tradycyjnych druków. Szczególnie cenione są wśród nich e-booki, które mają jeszcze jedną zaletę - są bardzo proste w użytkowaniu

Aleja Zasłużonych na Cmentarzu Rakowickim

Dziś w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie złożono kwiaty spoczywającym tam, ważnym dla historii zarówno Krakowa jak i całego kraju ludziom. Pochowani są tam między innymi piosenkarze, politycy, aktorzy, poeci i pianiści... Przechadzając się Aleją możemy spotkać takie znane nazwiska jak Marek Grechuta, Ewa Demarczyk czy Piotr Skrzynecki. A my w dzisiejszej lekcji Wiedzy o Społeczeństwie opowiemy o tym, jak powstała Aleja Zasłużonych, dowiemy się, czy były wokół niej jakieś kontrowersje, oraz wyjaśnimy kto może w niej spocząć.

130 lat temu urodził się w Łodzi Jan Kowalewski, który złamał sowieckie szyfry w czasie wojny z bolszewikami

130 lat temu, 24 października 1892 roku, urodził się w Łodzi Jan Kowalewski, podpułkownik dyplomowany piechoty Wojska Polskiego, matematyk, lingwista i kryptolog, który złamał sowieckie szyfry w czasie wojny z bolszewikami. Podczas Bitwy Warszawskiej w sierpniu 1920 roku informacje polskiego radiowywiadu, zorganizowanego przez Jana Kowalewskiego, miały rozstrzygający wpływ na decyzje strategiczne Józefa Piłsudskiego i w konsekwencji na rozmiar zwycięstwa Wojska Polskiego nad nacierającą na Warszawę Armią Czerwoną. Zmarł w 1965 roku.

Do czego media i organizacje pozarządowe potrzebują siebie nawzajem?

Media i organizacje pozarządowe - to dwie przestrzenie, bez których trudno wyobrazić sobie sprawne funkcjonowanie demokratycznego porządku. Ale tak, jak samo istnienie, potrzebna jest ich współpraca. Do czego zatem media i organizacje pozarządowe potrzebują siebie nawzajem i która ze stron więcej na tej współpracy korzysta? O tym dziś radiowym WOS Sławomir Wrona.

10 lat temu zmarł Przemysław Gintrowski

10 lat temu, 20 października 2012 roku, zmarł Przemysław Gintrowski, kompozytor i wokalista, bard "Solidarności". Był autorem muzyki do ponad dwudziestu filmów fabularnych, między innymi "Matki Królów" Janusza Zaorskiego, serialu komediowego Stanisława Barei "Zmiennicy" i obrazu "Tato" Macieja Ślesickiego. Wykładał w Warszawskiej Szkole Filmowej. Za dwa miesiące - 21 grudnia - artysta obchodziłby 71. urodziny.

Trzydniowa konferencja „Krynica Forum”

Krynica znów pełna gości. To za sprawą pierwszej edycji trzydniowej konferencji „Krynica Forum”, w której uczestniczą setki osób ze świata polityki, samorządu, biznesu i nauki. Nie brakuje też turystów, którzy korzystają ze złotej polskiej jesieni i spacerują po centrum uzdrowiska. A krynicki deptak od kilku lat przechodzi gruntowaną metamorfozę. Ostatnie prace przy renowacji płyty głównej zakończyły się w czerwcu, ale już ruszyła nowa inwestycja. Dlatego dziś w Radiowej Wiedzy o Społeczeństwie nasz reporter Bartosz Niemiec i przewodnik Zuzanna Długosz zapraszają na spacer po krynickim deptaku.

Tajemnica dziennikarska

Pomaga w ujawnianiu przestępstw i patologii a bez niej misja przypisywana mediom w systemie demokratycznym byłaby niemożliwa do wykonania. Tajemnica dziennikarska - czym jest i jak z niej korzystać? O tym w dzisiejszym odcinku radiowej WOS, Sławomir Wrona.

173 lata temu w Paryżu zmarł Fryderyk Chopin

173 lata temu, 17 października 1849 roku, w Paryżu zmarł Fryderyk Chopin, uznawany za najwybitniejszego polskiego kompozytora i pianistę. Jego koncerty, nokturny czy polonezy na trwałe weszły do kanonu światowej muzyki. Cyprian Kamil Norwid napisał o nim: "Rodem Warszawianin, sercem Polak, a talentem świata obywatel".<p></p> <div class="ephox-sloth-bin_5650489611666002864905" style="position: absolute; left: 0px; top: 0px; width: 0px; height: 0px; overflow: hidden;" contenteditable="true">173 lata temu, 17 października 1849 roku, w Paryżu zmarł Fryderyk Chopin, uznawany za najwybitniejszego polskiego kompozytora i pianistę. Jego koncerty, nokturny czy polonezy na trwałe weszły do kanonu światowej muzyki. Cyprian Kamil Norwid napisał o nim: "Rodem Warszawianin, sercem Polak, a talentem świata obywatel".</div>

40. rocznica śmierci Bogdana Włosika

40 lat temu, 13 października 1982 roku, podczas demonstracji w Nowej Hucie został zastrzelony Bogdan Włosik. 20-letni wówczas uczeń technikum wieczorowego, pracujący w Hucie im. Lenina, został zabity przez kapitana Służby Bezpieczeństwa Andrzeja Augustyna. Włosik stał się niewinną ofiarą komunizmu. Jego śmierć wywołała wielogodzinne demonstracje, brutalnie stłumione przez komunistyczne władze. <p>W dzisiejszą 40. rocznicę śmierci Bogdana Włosika w kościele Arka Pana wierni będą się modlili w intencji zamordowanego. Po modlitwie przed pobliskim pomnikiem Włosika zostaną złożone kwiaty oraz zapalone znicze. <br /><br />Natomiast w sobotę 15 października odbędzie się kolejny bieg imienia Bogdana Włosika na dystansie 4 kilometrów i 200 metrów. Hutnicza Solidarność zaprasza na bieg wszystkich chętnych, od 12-latków po profesjonalistów. Start w sobotę o 12:15 sprzed głównej bramy kombinatu w Nowej Hucie.</p>

79 rocznica Bitwy pod Lenino

W okresie PRL-u była przedstawiana jako zwycięstwo, ale później określana militarną klęską. W Radiowej Wiedzy o Społeczeństwie wspominamy 79 rocznicę Bitwy pod Lenino w dzisiejszej Białorusi. Celem dwudniowych walk, rozpoczętych 12 października 1943 roku, było przełamanie przez Rosjan pozycji niemieckich. Była to pierwsza bitwa 1. Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, sformowanej w Związku Radzieckim i dowodzonej przez generała Zygmunta Berlinga.

Dzień Pamięci Generała Pułaskiego

Dziś Stanach Zjednoczonych obchodzony jest Dzień Pamięci Generała Pułaskiego - dokładnie w rocznicę jego śmierci. Kazimierz Pułaski to polski generał, bohater walk o niepodległość USA, twórca "Legionu Pułaskiego". Działał i współpracował z Jerzym Waszyngtonem i Benjaminem Franklinem Jego zasługi sprawiły, że przyznano mu honorowe obywatelstwo Stanów Zjednoczonych. Pułaski jest siódmą tak wyróżnioną osobą w historii kraju.

10 lat temu zmarł Jerzy Jarocki

10 lat temu - 10 października 2012 roku - zmarł Jerzy Jarocki, reżyser, dramaturg, tłumacz i pedagog. Był uznawany za jednego z najważniejszych współczesnych twórców teatralnych w Polsce. Od debiutu w 1957 roku "Balem manekinów" Brunona Jasieńskiego w Teatrze Śląskim im. Wyspiańskiego w Katowicach zrealizował ponad sto przedstawień na scenach krajowych i zagranicznych.

110 lat temu rozpoczął funkcjonowanie Dom Sierot prowadzony przez Janusza Korczaka

110 lat temu, 7 października 1912 roku, rozpoczął funkcjonowanie Dom Sierot prowadzony przez Janusza Korczaka, pedagoga i lekarza, oraz Stefanię Wilczyńską, pedagog i działaczkę społeczną. Tego dnia zamieszkali w nim pierwsi wychowankowie. Przy ulicy Krochmalnej 92 w Warszawie na początku znalazło schronienie 85 żydowskich dzieci. Na ten temat więcej opowie - Marcin Golec.

83 lata temu Niemcy rozstrzelali obrońców Poczty Polskiej w Gdańsku

Całodniowa obrona urzędu stała się symbolem postawy Polaków we wrześniu 1939 roku. Wyrok śmierci na polskich pocztowcach wydano wbrew międzynarodowym konwencjom oraz lokalnemu prawu. Po latach zrewidowano nazistowski wyrok i oczyszczono Polaków z zarzutów, ale autorzy mordu sądowego nie odpowiedzieli za swój czyn. O tych wydarzeniach opowie Marcin Golec.

Bolesław Barbacki

W tym roku przypada 131. rocznica urodzin Bolesława Barbackiego – wybitnego malarza - portrecisty, działacza społecznego, pedagoga, artysty, reżysera, aktora i kostiumologa. W jaki sposób Barbacki łączył talenty twórcze z doskonałą organizacją pracy i zmysłem do biznesu, i czym zasłużył sobie na złość Witkacego? – na te pytania odpowie Krystyna Pasek

Karol Szymanowski

Jeśli zapytać kogokolwiek o wielkich polskich artystów związanych z Zakopanem i czerpiących z kultury mieszkańców Podhala, to jednym z pierwszych jacy przyjdą na myśl będzie bez wątpienia Karol Szymanowski. W tym roku przypada okrągła rocznica śmierci tego wybitnego, polskiego kompozytora, którego w naszej radiowej Wiedzy o Społeczeństwie przypomina Sławomir Wrona.

WOS: Małopolska Noc Naukowców

Ta noc może wprawić niejedną osobę w zachwyt i rozbudzić pragnienie posiadania wiedzy. Dziś kolejna edycja Małopolskiej Nocy Naukowców. Podczas tych kilku godzin będzie można wziąć udział w ponad 600 wydarzeniach. W Krakowie, Chrzanowie, Niepołomicach, Nowym Sączu, Oświęcimiu i Tarnowie. A my przy tej okazji w Radiowej Wiedzy o Społeczeństwie próbujemy znaleźć odpowiedź na pytanie jak prezentować naukę w przystępny sposób.<p>Szczegółowy program nocy naukowców można znaleźć na nocnaukowcow.malopolska.pl</p>

Żegnamy Franciszka Pieczkę

W Warszawie odbył się pogrzeb Franciszka Pieczki. Aktor znany z setek ról filmowych, teatralnych i... radiowych. Zmarł w ubiegły piątek w wieku 94 lat. Dziś jego postaci poświęcamy nasza radiową lekcję Wiedzy o Społeczeństwie.

Czy w dobie postępu i miniaturyzacji technologicznej możliwa jest zbrodnia doskonała?

Laboratorium Kryminalistyczne małopolskiej policji już od 65 lat pomaga w ujawnianiu sprawców przestępstw i okoliczności zbrodni. Jednak historia genetyki i medycyny sądowej sięga odleglejszych czasów, konkretnie 1893 roku (XIX w.) kiedy powstaje "Podręcznik dla sędziego śledczego" Hansa Grossa. Opracowanie zapoczątkowało nowoczesne rozumienie kryminalistyki jako odrębnej dziedziny nauki. Dziś ma ona swoje specjalizacje i notuje niezwykłe osiągnięcia naukowe. Czy zatem w dobie postępu i miniaturyzacji technologicznej możliwa jest zbrodnia doskonała?

Jaka powinna być współczesna biblioteka?

W jakim iść kierunku, by zatrzymać u siebie czytelnika i zachęcić do przyjścia kolejnych - to pytanie, jakie stawiają sobie bibliotekarze nie tylko w Polsce, ale i całej Europie. Temu tematowi poświęcona jest trwającą w Krakowie międzynarodowa konferencja bibliotekarzy "Nowy wspaniały świat bibliotek czy niepewne jutro". Temu jak powinna wyglądać biblioteka, by być miejscem atrakcyjnym, i co powinna oferować poświęcamy też dzisiejszą lekcję wiedzy o społeczeństwie.

70. rocznica urodzin Anny Szałapak

70 lat temu, 22 września 1952 roku, urodziła się Anna Szałapak, piosenkarka, artystka krakowskiego kabaretu "Piwnica Pod Baranami", znana jako wykonawczyni poezji śpiewanej. Z wykształcenia była etnografką i antropologiem kultury, miała tytuł doktora nauk humanistycznych. Zmarła w 2017 roku, w wieku 65 lat. Postać przybliży Marcin Golec.

"W pewnej norze ziemnej mieszkał sobie pewien hobbit". To pierwsze zdanie pierwszej powieści beletrystycznej Johna Ronalda Reuela Tolkiena "Hobbit czyli tam i z powrotem", która została wydana dokładnie 85 lat temu - 21 września 1937 roku. Tej powieści, jej autorowi i stworzonej przez niego krainie poświęcamy dzisiejszą odsłonę radiowej lekcji wiedzy o społeczeństwie.

Dzięki Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej w Krakowie zapomniane pamiątki rodzinne w postaci filmów na kasetach VHS mają szanse na odkurzanie. Odtworzenie filmów nagrywanych przez wujków na imprezach rodzinnych, komuniach i weselach stało się w ostatnich latach coraz bardziej problematyczne. Magnetowidy zniknęły zastąpione odtwarzaczami DVD i pamięciami cyfrowymi.

Fenomen monarchii brytyjskiej

O godzinie 11 czasu brytyjskiego, a 12 czasu polskiego rozpoczęły się uroczystości pogrzebowe zmarłej 8 września królowej brytyjskiej Elżbiety II. W głównym nabożeństwie wzięli udział przedstawiciele większości krajów świata. Było ono w całości transmitowane przez wiele zagranicznych telewizji. O niezwykłym w skali świata zainteresowaniu brytyjską monarchią i fenomenie tego zjawiska rozmawiamy w ramach naszej radiowej lekcji Wiedzy o Społeczeństwie.

Pogrzeb Elżbiety II

To będzie największe wydarzenie ostatnich lat. Szacuje się, że przed telewizorami zasiądzie nawet 4 mld osób, czyli połowa światowej populacji.

Święto Krajowej Administracji Skarbowej

W Krakowie odbyły się regionalne obchody Święta Krajowej Administracji Skarbowej, która istnieje od 2017 roku. KAS powstała z połączenia trzech oddzielnych podmiotów: administracji podatkowej, kontroli skarbowej i Służby Celnej. Jej głównymi zadaniami jest obsługa podatników i zwalczanie przestępstw skarbowych. W radiowym WOS-ie o tym, czym dokładnie zajmuje się Krajowa Administracja Skarbowa.

Małopolska Biblioteka Cyfrowa

Niedostępne zbiory biblioteczne jednak dostępne - ale w internecie. To czasopisma, starodruki, a nawet księgi cmentarne nieudostępniane do rąk czytelników - choćby ze względów konserwatorskich. W Polsce działa kilkadziesiąt bibliotek cyfrowych, których pracownicy zajmują się skanowaniem i udostępnianiem takich perełek historii. W ramach dzisiejszej lekcji Wiedzy o Społeczeństwie zaglądamy do zasobów i do pracowni Małopolskiej Biblioteki Cyfrowej.

91 urodziny Ksawerego Jasieńskiego

Wybitny lektor i spiker Polskiego Radia oraz telewizji właśnie dziś kończy dokładnie 91 lat. Urodził się w Radomiu 13 września 1931 roku. Jego głęboki, aksamitny głos rozpoznają nie tylko radiowi słuchacze, lecz także miłośnicy filmów fabularnych i przyrodniczych, a także pasażerowie warszawskiego metra, dla którego nagrał komunikaty do wielu stacji.

2512 lat temu miała miejsce słynna bitwa pod Maratonem

2512 lat temu, dokładnie 12 września 490 roku p.n.e. miało miejsce najważniejsze starcie pierwszej wielkiej inwazji perskiej na Grecję - bitwa pod Maratonem.

54 lata temu Ryszard Siwiec dokonał samospalenia

Wybrał najbardziej dramatyczną formę protestu, by pokazać sprzeciw wobec agresji wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację. Dziś mijają 54 lata od samospalenia Ryszarda Siwca - weterana Armii Krajowej, który z wykształcenia był filozofem. 8 września 1968 roku na Stadionie Dziesięciolecia w Warszawie, podczas centralnych uroczystości dożynkowych 59-latek oblał się rozpuszczalnikiem i podpalił, krzycząc: "Protestuję!". Ówczesne media, podległe komunistycznej władzy, przemilczały to wydarzenie.

83 lata temu skapitulowała załoga Westerplatte

Mieli wytrzymać 12 godzin, bronili się siedem dni. 83 lata temu skapitulowała załoga Westerplatte. Niemcy określili starcie mianem „Małego Verdun”. Z jednej strony chcieli zobrazować siłę, z jaką zaatakowali, a z drugiej odwagę i nieustępliwość Polaków. Przypominamy bohaterską postawę polskich żołnierzy.

W Krakowie odbył się pogrzeb Wandy Szajowskiej - najstarszej Polki

Kraków pożegnał Wandę Szajowską, najstarszą Polkę i prawdopodobnie najstarszą pianistkę świata. Uroczystości odbyły się na cmentarzu Salwatorskim w Krakowie. Szajowska zmarła w wieku 111 lat.

83 lata temu zaczęła się II wojna światowa

Sierpień 1939 roku był wyjątkowo ciepły, suchy i wyjątkowo niespokojny. Przez Europę przetaczał się coraz głośniejszy pomruk budzącej się wojny. W Polsce już 24 sierpnia ogłoszono tak zwaną mobilizację kartkową, a 30 sierpnia mobilizację powszechną. Mimo to niewielu brało na poważnie groźby względem Polski płynące z Berlina. Marzenia o pokoju przerwały 280 milimetrowe działa pancernika Schlezwig-Holstein, który 1 września 1939 o 4:45 zarzucił polską placówkę na Westerplatte gradem pocisków. Rozpoczęła się II Wojna Światowa.

Mijają 42 lata od podpisania Porozumień Sierpniowych

Mijają 42 lata od podpisania porozumień sierpniowych, zawartych przez komunistyczne władze i protestujących robotników. 31 sierpnia 1980 roku o 16:40, po 18 dniach strajku okupacyjnego w Stoczni Gdańskiej, po przystąpieniu do protestów solidarnościowych 700 zakładów pracy z całej Polski, a także po wielu dniach negocjacji strajkujących ze stroną rządową, zostało podpisane historyczne porozumienie. Otworzyło drogę do powstania "Solidarności" i rozpoczęło przemiany ustrojowe w Polsce.

42 lata temu komunistyczne władze podpisały porozumienie ze strajkującymi w Stoczni Szczecińskiej

42 lata temu, 30 sierpnia 1980 roku, komunistyczne władze, reprezentowane przez wicepremiera Kazimierza Barcikowskiego, podpisały porozumienie ze strajkującymi w Stoczni Szczecińskiej, na czele których stał Marian Jurczyk. Było to jedno z porozumień, kończących falę strajków w sierpniu 1980 roku. Następnego dnia (31 sierpnia) podpisano porozumienie w Gdańsku, 3 września w Jastrzębiu-Zdroju i 11 września w Hucie Katowice.

Nieudany start programu Artemis zaliczyła diżs Amerykańska Agencja Kosmiczna NASA

Przyczyna odwołania startu rakiety były problemy z chłodzeniem jednego z silników. Docelowo celem misji Artemis jest powrót człowieka na Księżyc. Pierwszy bezzałogowy lot ma okrążyć księżyc i wrócić dna Ziemię po 42 dniach od startu.

10. rocznica śmierci Neila Armstronga

Pierwszy krok na Księżycu i najsłynniejsze zdanie wypowiedziane podczas pierwszej wizyty człowieka na Srebrnym Globie - należą do niego. Dziś przypada 10. rocznica śmierci Neila Armstronga, astronauty i dowódcy misji Apollo 11. Tę postać przypomni Krystyna Pasek.

40 lat temu zaprezentowano światu płytę CD

40 lat temu w sierpniu 1982 roku zaprezentowano światu nowy rewolucyjny nośnik muzyki, ale też jak się okazało kilkanaście lat później również danych - płytę kompaktową. Dziś jest ona powszechna i co rusz wieszczy się jej odejście do lamusa - tymczasem popularna płyta CD ma się dobrze i chyba, nieprędko zostanie odłożona na polkę historii.

438. rocznica śmierci Jana Kochanowskiego

Uważany jest za jednego z najwybitniejszych twórców renesansu w Europie, a w kraju za najwybitniejszego poetę staropolskiego. Stworzył polski język literacki, a jego popularność nie maleje mimo upływu wieków. Dziś przypada 438. rocznica śmierci Jana Kochanowskiego - przypominamy więc w Radiowej Lekcji Wiedzy o Społeczeństwie twórcę m.in. fraszek, trenów, psalmów i pieśni.

20 lat temu papież Jan Paweł II zawierzył świat Bożemu Miłosierdziu

Dokładnie 20 lat temu papież Jan Paweł II po raz ostatni odwiedził Polskę. W czasie tej podróży apostolskiej 17 sierpnia 2002 roku zawierzył świat Bożemu Miłosierdziu.

45 lat temu zmarł Elvis Presley

Muzyk, showman i piosenkarz, który sprzedał ponad 600 milionów płyt i zrewolucjonizował muzykę rozrywkową na całym świecie. Trzykrotny laureat nagrody Grammy. Dziś rocznica śmierci jednego z największych muzyków naszych czasów - Elvisa Presleya.

85 lat temu rozpoczęła się tzw. Operacja Polska, wymierzona w Polaków mieszkających w Związku Radzieckim

85 lat temu, 11 sierpnia 1937 roku, rozpoczęła się tzw. Operacja Polska, wymierzona w Polaków mieszkających w Związku Radzieckim. Szef NKWD Nikołaj Jeżow, za zgodą Józefa Stalina, podpisał rozkaz numer 00485, nakazujący "całkowitą likwidację polskich siatek szpiegowskich". Na mocy rozkazu władze rosyjskie w latach 1937-1938 wykonały karę śmierci na co najmniej 111 tysiącach osób polskiego pochodzenia, a blisko 30 tysięcy innych zesłały do łagrów. Większość z nich zmarła wskutek głodu, chorób i pracy ponad siły. Oprócz tego, kilkadziesiąt tysięcy ludzi deportowano do Kazachstanu, na Syberię, w rejon Charkowa i Dniepropietrowska.<p></p> <div class="ephox-sloth-bin_6162148811660216831084" style="position: absolute; left: 0px; top: 0px; width: 0px; height: 0px; overflow: hidden;" contenteditable="true">85 lat temu, 11 sierpnia 1937 roku, rozpoczęła się tzw. Operacja Polska, wymierzona w Polaków mieszkających w Związku Radzieckim. Szef NKWD Nikoła…

70 lat temu urodził się Jerzy Pilch

70 lat temu - 10 sierpnia 1952 roku - urodził się Jerzy Pilch, prozaik, publicysta, dramaturg i scenarzysta filmowy, autor ponad 20 powieści, między innymi "Pod Mocnym Aniołem" czy "Spis cudzołożnic". Zmarł w maju 2020 roku, mając 67 lat.

8 sierpnia 1944 roku warszawscy powstańcy uruchomili stację nadawczą AK "Błyskawica"

Trudno o bardziej charakterystyczny symbol walki w czasie Powstanie Warszawskiego, niż radiostacja nadawcza Armii Krajowej "Błyskawica". Przerwała kilkuletnie milczenie w eterze spowodowane okupacją kraju. Prowadzący audycje podtrzymywali na duchu, przekazywali informacja, prosili o pomoc i apelowali o reakcję sił zachodnich. Dzięki niej świat dowiadywał się o przebiegu heroicznych walk w Warszawie, o gehennie ludności stolicy, o bestialstwie Niemców i zniszczeniach miasta. Historię "Błyskawicy" przybliży Marcin Golec.

Rok 2022 w Gminie Poronin został ustanowiony Rokiem profesora Franciszka Łukaszczyka

Dzięki niemu okres wojennej zawieruchy przetrwały "polskie" próbki radu, z trudem zdobyte przez Marię Skłodowską-Curie dla potrzeb założonego przez nią w Warszawie Instytutu Radowego. Mowa o profesorze Franciszku Łukaszczyku, o którym dziś dyskutowano w Poroninie, podczas konferencji naukowej. Postać także przybliży - Marcin Golec.

78 lat temu zginął Krzysztof Kamil Baczyński

78 lat temu - 4 sierpnia 1944 roku, w czwartym dniu Powstania Warszawskiego - od kuli niemieckiego snajpera zginął Krzysztof Kamil Baczyński, poeta, żołnierz Armii Krajowej, podharcmistrz Szarych Szeregów. Należał do tragicznego pokolenia "Kolumbów", pierwszego urodzonego w odrodzonej Polsce. W dniu śmierci miał 23 lata. Historyk literatury profesor Stanisław Pigoń, dowiedziawszy się o decyzji wstąpienia Baczyńskiego do oddziałów dywersyjnych, powiedział: "Cóż, należymy do narodu, którego losem jest strzelać do wroga brylantami".

108 lat temu Józef Piłsudski powołał Pierwszą Kompanię Kadrową

108 lat temu, 3 sierpnia 1914 roku, Józef Piłsudski powołał Pierwszą Kompanię Kadrową, która trzy dni później rozpoczęła historyczny marsz ku wolności. Utworzona z oddziałów strzeleckich, była pierwszym od powstania styczniowego regularnym oddziałem armii polskiej.

79 lat temu doszło do zbrojnego buntu więźniów w Treblince

79 lat temu doszło do zbrojnego buntu więźniów w niemieckim nazistowskim obozie zagłady w Treblince. 2 sierpnia 1943 roku więźniowie zaatakowali esesmanów i strażników oraz podpalili obozowe baraki. Przetrwał murowany budynek, w którym mieściły się komory gazowe. Szacuje się, że około dwustu więźniom udało się uciec. Końca wojny doczekało kilkudziesięciu. Większość z uciekających Niemcy zabili.

78 lat temu w Warszawie wybuchło powstanie

1 sierpnia przypada 78. rocznica wybuchu Powstania Warszawskiego. Powstanie Warszawskie wybuchło 1 sierpnia 1944 roku. Upadło po 63 dniach zaciętych walk wobec olbrzymiej przewagi niemieckiego wroga, wyczerpania amunicji i żywności. Marcin Golec przypomni tamte dni.

10 lat temu zmarł August Kowalczyk

29 lipca 2012 roku, zmarł August Kowalczyk, aktor i reżyser, były więzień Auschwitz. Niemcy wywieźli go do obozu w 1940 roku. Po kilku miesiącach wraz z innymi więźniami uciekł z miejsca zagłady. Przeżył dzięki pomocy okolicznej ludności. Potem walczył w szeregach Armii Krajowej. Postać przybliży - Marcin Golec.

Stocznia w Płaszowie i historia żeglugi wiślanej w Krakowie

Powoli znikają ostatnie zabudowania Portu i stoczni Płaszów w Krakowie. Znajdujący się w zakolu Wisły relikt przeszłości jest jednym z ostatnich dowodów na to, że Kraków był kiedyś ważnym ośrodkiem żeglugi śródlądowej. Inwestor na tym terenie zaplanował luksusowe osiedle "jak w Monte Carlo". Tym samym ostatecznie powoli dobiega końca historia, o której postanowiliśmy opowiedzieć w ramach Radiowej Lekcji Wiedzy o Społeczeństwie.

70 lat temu zmarła Eva Peron "Evita"

W ramach codziennej lekcji Wiedzy o Społeczeństwie zapraszamy państwa w podróż do powojennej Argentyny. Dokładnie 70 lat temu, 26 lipca 1956 roku zmarła Eva Peron, żona prezydenta Argentyny Juana Perona działaczka polityczna i społeczna znana jako "Evita". / Dźwięki wykorzystane w materiale pochodzą z Archiwum Polskiego Radia.

80 lat temu Niemcy rozpoczęli wielką akcję likwidacyjną w warszawskim getcie

22 lipca 1942 roku Niemcy ogłosili przesiedlenia mieszkańców zamkniętej dzielnicy żydowskiej "na Wschód". W rzeczywistości transporty kierowano do niemieckiego hitlerowskiego obozu zagłady w Treblince, gdzie ofiary były zabijane w komorach gazowych.

70 lat temu stalinowski Najwyższy Sąd Wojskowy w Warszawie wydał wyrok w tak zwanym procesie komandorów

70 lat temu, 21 lipca 1952 roku, stalinowski Najwyższy Sąd Wojskowy w Warszawie wydał wyrok w tak zwanym procesie komandorów. Siedmiu oficerów Marynarki Wojennej zostało oskarżonych o przestępstwo, którego nie popełnili. Dowody przeciwko nim sfabrykował Główny Zarząd Informacji Wojska Polskiego pod nadzorem najwyższych komunistycznych władz państwowych, w tym prezydenta Bolesława Bieruta. Oficerom zarzucono działalność szpiegowską i dywersyjną.

95 lat temu urodził się Tadeusz Łomnicki

95 lat temu, 18 lipca 1927 roku, urodził się Tadeusz Łomnicki, aktor, reżyser i pedagog. Zagrał między innymi w "Człowieku z marmuru" Andrzeja Wajdy, "Eroice" Andrzeja Munka, a także "Przypadku" i "Dekalogu VIII" Krzysztofa Kieślowskiego. Ogromną popularność przyniosła mu rola Michała Wołodyjowskiego w filmach Jerzego Hoffmana, nakręconych według Trylogii Henryka Sienkiewicza. Stworzył także wielkie kreacje teatralne i przez wielu krytyków uważany jest za najwybitniejszego polskiego aktora teatralnego. Zmarł w 1992 roku.

612 lat temu rozegrała się bitwa pod Grunwaldem

612 lat temu, 15 lipca 1410 roku, rozegrała się bitwa pod Grunwaldem pomiędzy wojskiem polsko-litewskim a armią Zakonu Krzyżackiego. Zakończyła się spektakularnym zwycięstwem militarnym Polaków i ich sprzymierzeńców. Była to jedna z największych bitew średniowiecznej Europy i zarazem ęłęóstarcie dwóch najpotężniejszych armii tamtych czasów. W 1410 roku Krzyżacy walczyli pod dowództwem wielkiego mistrza Ulricha von Jungingena. Połączonymi siłami polskimi, litewsko-ruskimi i oddziałami czeskimi dowodził król Władysław Jagiełło i wielki książę litewski Witold.

Pięć lat temu zmarła Julia Hartwig

Pięć lat temu, 14 lipca 2017 roku, w Pensylwanii w Stanach Zjednoczonych zmarła Julia Hartwig, poetka, eseistka i tłumaczka literatury pięknej z języka francuskiego i angielskiego. Miała 95 lat.

Uzdrowisko Rabka

Monika Chlebek, dyrektor ds. medycznych Uzdrowiska Rabka S.A. i pediatra Anna Mrózek opowiedziały o mikroklimacie Rabki i solance oraz o tym, jakie choroby leczone są w Rabce.

Dzień Walki i Męczeństwa Wsi Polskiej

12 lipca przypada Dzień Walki i Męczeństwa Wsi Polskiej. Święto zostało ustanowione w 2017 roku i jest dziś obchodzone po raz piąty. Stanowi hołd dla mieszkańców polskich wsi za ich patriotyczną postawę w czasie II wojny światowej, między innymi za pomoc udzielaną uciekinierom, osobom ukrywającym się przed prześladowaniami i wysiedlanym, walkę w oddziałach partyzanckich, a także żywienie żołnierzy Polskiego Państwa Podziemnego i mieszkańców miast.

Rocznica rzezi wołyńskiej

79 lat temu, 11 lipca 1943 roku, podczas II wojny światowej, oddziały Ukraińskiej Powstańczej Armii przypuściły skoordynowany atak na 99 polskich miejscowości, głównie w powiatach kowelskim, horochowskim i włodzimierskim. Było to apogeum mordów prowadzonych od lutego 1943 roku do wiosny 1945 roku, które przeszły do historii jako "rzeź wołyńska".

Symbol mądrości, skuteczny łowca, w ludowych podaniach także złowieszczy symbol nadchodzącej śmierci. Skąd wzięło się takie postrzeganie sowy i czy sowa na nie zasługuje?

78. rocznica operacji "Ostra Brama"

78 lat temu - 7 lipca 1944 roku - rozpoczęła się operacja Armii Krajowej pod kryptonimem "Ostra Brama". Jej celem było samodzielne oswobodzenie Wilna z rąk okupanta niemieckiego, zanim zrobi to Armia Czerwona. Gdyby plan ten udało się zrealizować, polskie wojsko mogłoby przyjąć rolę gospodarza wobec nacierających sowietów i tym samym zaakcentować swoje prawo do przejętych ziem.

100 lat temu wprowadzono polskie tablice rejestracyjne

Na mocy rozporządzenia ministra robót publicznych Gabriela Narutowicza i ministra spraw wewnętrznych Antoniego Kamieńskiego 6 lipca 1922 wprowadzono pierwszy w niepodległej Polsce, jednolity system rejestracji pojazdów mechanicznych. Zgodnie z nim, tablice miały konkretnie określone wymiary, a każde z 16 województw Rzeczypospolitej posiadało swój wyróżnik z dwóch liter w kolorze czerwonym. Dalsza część rejestracji składała się z od jednej do pięciu cyfr w kolorze czarnym. Czarne tablice z białymi literami wprowadzono pierwszy raz w 1937 roku. W kolejnych latach zmiany były raczej kosmetyczne, wynikały ze zmiany liczby województw, która miała miejsce kilkukrotnie...

76 lat temu wprowadzono cenzurę

76 lat temu, dekretem Krajowej Rady Narodowej z 5 lipca 1946 roku, komunistyczne władze powołały Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk. Dokument wszedł w życie 2 sierpnia tego samego roku, rozpoczynając niemal 45-letnią epokę, w której całość funkcjonowania mediów i życie intelektualne Polski były kontrolowane przez reżim komunistyczny. Dopiero 11 kwietnia 1990 roku Sejm uchwalił ustawę o zniesieniu cenzury. Przepisy weszły w życie dwa miesiące później. O tym czym była PRLowska cenzura - opowie - Marcin Golec.

72 lata temu 4 lipca 1950 r. Radio Wolna Europa wyemitowało pierwszą audycję w języku polskim

Półgodzinny, a następnie godzinny program nagrywany w studiu w Nowym Jorku był wysyłany pocztą lotniczą do Niemiec i nadawany z anteny pod Frankfurtem. Pierwszym szefem polskiej sekcji RWE w Nowym Jorku został Lesław Bodeński, były urzędnik służby dyplomatycznej Rzeczypospolitej. W krótkim czasie rozpoczęto organizowanie rozgłośni w Monachium. Jedną z pierwszych stacji, które zaczęły stamtąd nadawać audycje, była - 1 maja 1951 roku - Rozgłośnia Czechosłowacka.

Ignacy Łukasiewicz

Łukasiewicz - człowie, który rozświtlił Gorlice Naukowiec, filantrop, przedsiębiorca, społecznik, wynalazca, założyciel pierwszej na świecie kopalni ropy naftowej. Rok 2022 został ustanowiony Rokiem Ignacego Łukasiewicza. "Należy on do zaszczytnego grona Polaków, których działalność wywarła wielki i pozytywny wpływ na rozwój naszej Ojczyzny, jak również całego świata" – głosi uchwała Sejmu. Więcej o tej postaci - tak mocno związanej z Gorlicami - opowie Marcin Golec.

Miron Białoszewski

Jego nazwisko kojarzone jest głównie z Warszawą i powstaniem z 1944 roku, ale twórczość, jaką pozostawił, doceniają wszyscy Polacy. Miron Białoszewski, poeta, prozaik, także aktor. Dziś przypada rocznica jego urodzin i właśnie jemu poświęcamy dzisiejszy odcinek Wiedzy o Społeczeństwie

MiG-19PM po renowacji wrócił do Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie

Był pierwszym samolotem polskiego lotnictwa, który przekraczał prędkość dźwięku. MiG-19PM, po dwóch latach renowacji wrócił na ekspozycje Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie. Jest to jedyny taki egzemplarz w kraju. Przed laty latał nim pułkownik Alojzy Zgondek, który dziś przyjechał usiąść w kokpicie odnowionego MIG-a.

WOS - ratownik o bezpieczeństwie

Za nami upalny weekend a przed nami upalny tydzień. Synoptycy przewidują, że podczas najbliższych dni temperatury będą bardzo wysokie. A że zaczęły się wakacje dziś w radiowym WOSie o tym, jak bezpiecznie szukać ochłody nad wodą. Z Jerzym Niklasem, specjalistą ds. profilaktyki z tarnowskiego WOPRu rozmawiała Agnieszka Wrońska. <p><br /><br /> </p>

150 lat krakowskiego V LO

150 lat świętuje dziś V Liceum Ogólnokształcące. W ramach jubileuszu, prezentowane są wystawy malarskie i architektoniczne absolwentów liceum, jutro natomiast odbędzie się specjalna gala. O historii V LO opowie więcej nasz reporter, Mateusz Bożek.

2022 rok to Europejski Rok Młodzieży

W ramach Europejskiego Roku Młodzieży organizowane są warsztaty i konferencje. Organizatorzy zbierają przemyślenia i propozycje od młodych osób. Część z postulowanych rozwiązań w przyszłości ma szansę zostać przegłosowana przez europosłów. Jak zdaniem młodzieży powinna wyglądać przyszłość wspólnoty? - O tym prosto z Brukseli reporter Radia Kraków Bartłomiej Bujas.

20 czerwca to Narodowy Dzień Powstań Śląskich

20 czerwca po raz pierwszy obchodzimy Narodowy Dzień Powstań Śląskich, ustanowiony przez Sejm specjalną ustawą 12 maja tego roku. W ustawie napisano, że to święto "ku czci bohaterów - uczestników trzech Powstań Śląskich, którzy w latach 1919-1921 wywalczyli przyłączenie części Górnego Śląska do odrodzonej Rzeczypospolitej".

70 lat temu w Londynie zmarła tragicznie agentka wywiadu Krystyna Skarbek

70 lat temu - 15 czerwca 1952 roku - w Londynie zmarła tragicznie Krystyna Skarbek, Polka pracująca w czasie II wojny światowej dla tajnej agencji rządu brytyjskiego. Była jedną z najwybitniejszych agentek wywiadu w historii. Zajmowała się między innymi organizowaniem ucieczek i naborem internowanych w węgierskich obozach Polaków do dalszej służby w polskich siłach zbrojnych na Zachodzie. Zbierała również informacje wywiadowcze, które pomogły Winstonowi Churchillowi w ustaleniu terminu przewidywanej niemieckiej inwazji na ZSRR. Ten nazywał ją "ulubionym wywiadowcą".

Od 2004 roku krwiodawcy z całego świata obchodzą swoje święto 14 czerwca

Światowy Dzień Krwiodawcy to wyraz wdzięczności za ich bezinteresowną pomoc i poświęcenie. Na Dzień Honorowego Krwiodawcy wybrano datę urodzin austriackiego lekarza patologa i immunologa Karla Landsteinera, który jako pierwszy dokonał podziału krwi na trzy grupy. W 1930 roku otrzymał za swoje badania nagrodę Nobla.

80. rocznica pierwszej zbiorowej ucieczki z niemieckiego obozu zagłady Auschwitz-Birkenau

Mija 80. rocznica pierwszej zbiorowej ucieczki z niemieckiego obozu zagłady Auschwitz-Birkenau. 10 czerwca 1942 roku około 50 więźniów podjęło próbę przedostania się na wolność, udało się to zaledwie dziewięciu. Podczas ucieczki, a także w wyniku niemieckiego odwetu, życie straciło około 380 osób.

75 lat temu urodził się Bohdan Smoleń

75 lat temu, 9 czerwca 1947 roku, urodził się Bohdan Smoleń, aktor, artysta kabaretowy i satyryk. W czasach PRL występował w popularnym kabarecie Tey z Poznania. Z Zenonem Laskowikiem stworzyli duet, którego dialogi weszły do historii estrady. Ich skecze, jak "Pelagia", "Maluch", "Polska w kryzysie" czy "Z tyłu sklepu", cieszyły się ogromną popularnością wśród widzów.

Hejnał Tarnowa wybrzmiewa od pół wieku

Od 50 lat wybrzmiewa z ratuszowej wieży w Tarnowie. W tym roku mija dokładnie pól wieku od kiedy Tarnów ma własny hejnał. Utwór, którego kompozytorem jest Stanisław Rzepecki, wybrzmiał po raz pierwszy 11 czerwca 1972 roku podczas Dni Tarnowa.

19 lat temu Polacy opowiedzieli się za wstąpieniem Polski do Unii Europejskiej

W dwudniowym, ogólnokrajowym referendum 7 i 8 czerwca 2003 roku za integracją ze strukturami europejskimi zagłosowało 77,5 procent osób. Przeciw było 22,5 procent. Rok później, 1 maja 2004 roku, Polska wraz z 9 innymi państwami weszła do Unii, powiększając do 25 grono jej członków. Było to największe w historii rozszerzenie Wspólnoty, która dziś, po wyjściu Wielkiej Brytanii (2020), składa się z 27 państw. Status kandydata posiada oficjalnie pięć państw: Albania, Czarnogóra, Macedonia Północna, Serbia i Turcja.

78 lat temu alianci wylądowali w Normandii

78 lat temu - 6 czerwca 1944 roku - alianci wylądowali w Normandii. Była to największa akcja desantowa w historii wojen. Operacja stanowiła część szeroko zakrojonych działań pod nazwą "Overlord", otwierających drugi front w Europie. Zakończyły się one przekroczeniem Sekwany przez aliantów 19 sierpnia. Kilka dni później - 25 sierpnia - wojska sprzymierzone weszły do Paryża, a do końca września 1944 roku wyzwoliły całą Francję.

Dziś rozpoczynają się czterodniowe obchody Platynowego Jubileuszu Panowania królowej Elżbiety II

69 lat temu - 2 czerwca 1953 roku - odbyła się koronacja Elżbiety II na władczynię Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej. Jednak monarchini już wcześniej objęła panowanie - 6 lutego 1952 roku, po śmierci jej ojca króla Jerzego VI. Dlatego od dziś (2 czerwca) przez 4 dni Wielka Brytania będzie świętować 70-lecie jej panowania. A tę wyjątkową postać przybliży Marcin Golec. (Materiał dźwiękowy - IAR).

"Kultura" - 75 lat ukazał pierwszy numer

75 lat temu, 1 czerwca 1947 roku, w Rzymie z inicjatywy legendarnego redaktora Jerzego Giedroycia ukazał się pierwszy numer emigracyjnego pisma "Kultura". Rok później jego redakcję przeniesiono do podparyskiego miasteczka - Maisons-Laffitte. Wydawcą "Kultury" był Instytut Literacki, założony w 1946 roku, również z inspiracji Giedroycia. Jerzy Giedroyć zmarł w 2000 roku. Po śmierci "Redaktora", bo tak o nim mówiono, zgodnie z jego życzeniem, "Kultura" przestała wychodzić. Ostatni numer ukazał się w październiku 2000 roku.

200 lat temu urodził się Edward Dembowski

Edward Dembowski znany jest jako przywódca Powstania Krakowskiego. W dążeniu Polaków do niepodległości jego historia nieco jednak ginie pomiędzy Tadeuszem Kościuszką czy Józefem Piłsudskim.

Dzień Rodzin Zastępczych

Dziś w polskim kalendarzu Dzień Rodzin Zastępczych. To ważny społecznie temat. Ten dzień jest też dobrą okazją do apelu o rozważnie takiej możliwości wsparcia nieletnich. Ośrodki Pomocy społecznej ciągle takich rodzin poszukują.

32 lata temu odbyły się pierwsze w pełni demokratyczne wybory samorządowe

32 lata temu, 27 maja 1990 roku, odbyły się pierwsze w pełni demokratyczne wybory samorządowe. Upamiętnia je obchodzony 27 maja Dzień Samorządu Terytorialnego, ustanowiony przez Sejm w 2000 roku. Istniejący od XVI wieku samorząd w naszym kraju był wiele razy powoływany oraz likwidowany. W powojennej Polsce rządzonej przez komunistów istniał pewien substytut samorządu - rady narodowe, podporządkowane ówczesnej władzy. Po przemianach demokratycznych 1989 roku reformę samorządową przeprowadzono częściowo na podstawie wzorów przedwojennych. Nawiązania do przeszłości pojawiły się między innymi w nazwach urzędów, wróciły takie tytuły, jak wójt i burmistrz.

66 lat temu zainaugurowała działalność Piwnica pod Baranami

66 lat temu, 26 maja 1956 roku, zainaugurowała działalność krakowska Piwnica pod Baranami. Początki słynnego kabaretu sięgają połowy lat 50., kiedy Piotr Skrzynecki wraz z kilkoma studentami znaleźli na miejskim rynku piwnicę, którą zaadaptowali na potrzeby sceny. Lokal znajdował się w Pałacu pod Baranami, należącym do Krakowskiego Domu Kultury. Początkowo miało to być miejsce spotkań studentów uczelni artystycznych, szybko jednak inicjatywa przerodziła się w kabaret.

25 lat temuPolacy przyjęli w referendum obowiązującą do dziś Konstytucję

25 lat temu, 25 maja 1997 roku Polacy przyjęli w referendum obowiązującą do dziś Konstytucję. "Za" nową ustawą zasadniczą opowiedziało się 52,71 procent Polaków, a 45,89 procent było "przeciw". W głosowaniu wzięło udział 42,86 procent uprawnionych. Wcześniej, 2 kwietnia, Konstytucja została uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe, czyli obradujący wspólnie Sejm i Senat. Po referendum i podpisaniu jej przez prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego weszła w życie 17 października 1997 roku.

Street View ma 15 lat

Dziś w radiowym WOS-ie będziemy wirtualnie odkrywać świat w Street View. Dzięki tej usłudze użytkownicy mogą osobiście odwiedzić różne miejsca na świecie ze swojego telefonu czy komputera. Dokładnie 15 lat temu powstał ambitny projekt współzałożyciela Google, Larry'ego Page'a, zakładający stworzenie mapy całego świata ze zdjęć sferycznych. Dziś w wirtualnych mapach jest ponad 220 miliardów zdjęć z ponad 100 krajów i terytoriów na całym świecie. Jakie miejsca zatem warto zobaczyć i co się zmieniło w Street View w ciągu 15 lat? O tym Kamil Wszołek

180 lat temu urodziła się Maria Konopnicka

180 lat temu, 23 maja 1842 roku, urodziła się Maria Konopnicka, wybitna poetka, pisarka i publicystka. W radiowym WOS-ie przybliżymy postać tej wybitnej pisarki i poetki, nie tylko dlatego, że dziś okrągła rocznica jej urodzin, ale również dlatego, że polski Sejm ustanowił rok 2022 Rokiem Marii Konopnickiej.

Zmiana standardu nadawania naziemnej telewizji cyfrowej

Od poniedziałku Małopolanie oraz mieszkańcy województw: opolskiego, śląskiego, podkarpackiego, łódzkiego i świętokrzyskiego będą mogli oglądać telewizję naziemną w nowej lepszej jakości. To wiąże się ze zmianami nie tylko ze strony nadawcy sygnału. W ramach naszej dzisiejszej radiowej lekcji wiedzy o społeczeństwie przedstawimy krótką instrukcję obsługi nowego sygnału.

A w naszej dzisiejszej radiowej lekcji wiedzy o społeczeństwie dziś sylwetka Bolesława Prusa. Dziś mija dokładnie 110. rocznica śmierci pisarza. Zmarł 19 maja 1912 roku. Był pisarzem i publicystą okresu pozytywizmu, a także działaczem społecznym. Informacje zebrała Katarzyna Jabłońska, a wykorzystane w materiale nagrania pochodziły z archiwów Polskiego Radia.

115 lat temu zmarł prof. Henryk Jordan, znany z zakładania ogrodów zabaw dla dzieci

115 lat temu, 18 maja 1907 roku, zmarł w Krakowie profesor Henryk Jordan, lekarz, propagator wychowania fizycznego młodzieży i gier sportowych. Znany głównie z zakładania ogrodów zabaw dla dzieci, tak zwanych ogrodów jordanowskich. Miał ogromne zasługi w realizowaniu hasła wychowania zdrowego pokolenia Polaków. Zapraszam na opowieść o tym niezwykłym człowieku, którą przygotował Marcin Golec.

100 lat temu Sejm Polski przyjął pierwszą uchwałę dotyczącą urlopów

Dokładnie 100 lat temu Sejm Polski przyjął pierwszą uchwałę dotyczącą urlopów. Od tego dnia pracownikom w Polsce na podstawie przepisów prawa przysługiwały płatne dni wolne od pracy. Z tej okazji dzisiejszą lekcję wiedzy o społeczeństwie poświęcamy właśnie zagadnieniu urlopów.

Czasami opór oznacza drobne gesty: pomnik Zwycięstwa i Wolności w Chrzanowie

W radiowej lekcji WOS-u dziś historia chrzanowskiego orła. To pomnik w centrum miasta. Według opowieści mieszkańców projektowany w latach 60. ubiegłego wieku pomnik miał być buntem artysty wobec Moskwy. Ile w tej legendzie jest prawdy? Pytał Marek Mędela.

78. rocznica zwycięskiej bitwy o Monte Cassino

To już 78 lat od rozpoczęcia ostatniej, zwycięskiej fazy walk w bitwie o Monte Cassino we Włoszech. W nocy z 11 na 12 maja 1944 roku wojska alianckie przystąpiły do decydującego szturmu. Operacja pod kryptonimem "Honker" z udziałem Polaków przyniosła po tygodniu - 18 maja - zwycięstwo. Drugi Korpus Polski, dowodzony przez generała Władysława Andersa, przełamał obronę Niemców i otworzył aliantom drogę na Rzym. O szczegółach - Marcin Golec.

Konferencja "Uwaga Smartfon" w Krakowie to początek szeroko zakrojonej kampanii

Smartfony i tablety to najchętniej wybierany prezent na komunię. Tymczasem specjaliści alarmują i rozpoczynają szeroko zakrojoną kampanię informacyjną "Uwaga Smartfon" - dzieci i młodzież tracą dzieciństwo przed ekranami, co wiąże się z uzależnieniem, przebodźcowaniem, a nawet trwałym uszkodzeniem mózgu. Temat o tyle poważny, że poświęciliśmy mu radiową lekcję wiedzy o społeczeństwie.

Dzień Zwycięstwa w Rosji

To był dzień ogromnej radości dla milionów ludzi w kilkudziesięciu krajach na całym świecie. Po blisko sześciu latach zakończyła się druga wojna światowa. 8 maja przypada Międzynarodowy Dzień Zwycięstwa, obchodzony w rocznicę podpisania aktu bezwarunkowej kapitulacji Trzeciej Rzeszy w 1945 roku. A tymczasem Rosjanie obchodzą go właśnie dziś - 9 maja dlaczego? O tym - Marcin Golec.

6 maja nowi rekruci Gwardii Szwajcarskiej składają przysięgę

Na dziedzińcu świętego Damazego w Watykanie przysięgę złożyli dziś nowi rekruci Gwardii Szwajcarskiej. Wydarzenie poprzedziły uroczystości, w których udział wzięli mieszkańcy Watykanu oraz najbliżsi krewni zaprzysiężonych żołnierzy. O nich i o całej Gwardii Szwajcarskiej z Magdaleną Wolińską-Riedi rozmawiał nasz reporter Mateusz Bożek.<p>Przysięgi nowych żołnierzy odbywają się co roku 6 maja, który ustanowiono świętem tej formacji. Autorka książki "kobieta w Watykanie" zaprasza też na spotkanie, które odbędzie się w Krakowie 13 maja o godzinie 18 w Centrum Jana Pawła II.</p>

Światowy Dzień Hasła

Z okazji Światowego Dnia Hasła Kamil Wszołek przypomina najważniejsze zasady związane z ochroną i tworzeniem bezpiecznych haseł.

107 lat temu urodził się harcmistrz Florian Marciniak

107 lat temu - 4 maja 1915 roku - urodził się harcmistrz Florian Marciniak, pierwszy naczelnik Szarych Szeregów - konspiracyjnej organizacji harcerskiej działającej w czasie II wojny światowej. Stał na jej czele od 27 września 1939 roku aż do aresztowania przez Niemców w maju 1943. Był autorem nazwy "Szare Szeregi" i opracował program zatytułowany "Dziś, jutro, pojutrze", którego podstawową zasadą było wychowanie przez walkę.

Mija rocznica wyzwolenia obozów koncentracyjnych

Sachsenhausen, Dachau i Ravensbruck - nazwy tych trzech niemieckich obozów koncentracyjnych przypomniano w Krakowie, przy okazji uczczenia ofiar każdego z nich. Dlaczego właśnie teraz są wspominane i czego może nas uczyć ta pamięć? O tym w dzisiejszym odcinku WOS Sławomir Wron

80 rocznica pierwszego kobiecego transportu Polek do Auschwitz

Dokładnie 80 lat temu - 27 kwietnia 1942 roku - do niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz dotarł pierwszy transport Polek - 127 więźniarek politycznych przywiezionych zostało z wiezienia w Tarnowie i w Krakowie. 80 lat od tych wydarzeń Tarnów jako miasto, z którego wyruszył także pierwszy męski transport do KL Auschiwtz - postanowił uczcić te wydarzenia. Historie pierwszych Polek, które trafiły do obozu w Auschitz w radiowym WOSie przybliży Państwu Agnieszka Wrońska.

Międzynarodowy Dzień Świadomości Zagrożenia Hałasem

25 kwietnia w kalendarzu przypada Międzynarodowy Dzień Świadomości Zagrożenia Hałasem. Został ustanowiony przez Ligę Niedosłyszących w celu zwrócenia uwagi na powszechne występowanie hałasu w życiu ludzi, jego wpływu na zdrowie i zwiększanie świadomości występowania tego szkodliwego zjawiska. Właśnie tym zagadnieniom poświęcamy naszą dzisiejszą radiową lekcję wiedzy o społeczeństwie.

114 lat temu urodziła się, a 82 lata temu zginęła Janina Lewandowska

114 lat temu, 22 kwietnia 1908 roku, urodziła się Janina Lewandowska, z domu Dowbor-Muśnicka, pilot szybowcowy i samolotowy, żołnierz Wojska Polskiego. Tego samego dnia przypada 82. rocznica jej śmierci. Została zamordowana przez NKWD 22 kwietnia 1940 roku w Katyniu, jako jedyna kobieta pośród polskich oficerów. Zginęła od strzału w tył głowy, w dniu swoich 32. urodzin.

Królowa Elżbieta II obchodzi 96 urodziny

Jest najdłużej panującym monarchą Wielkiej Brytanii i w ogóle najdłużej panującą obecnie głową państwa na świecie. Królowa Elżbieta II obchodzi 96 urodziny. Z racji sędziwego wieku królowa już od jakiegoś czasu ogranicza swoje oficjalne obowiązki, ale nie planuje abdykacji. Wciąż bierze udział w państwowych uroczystościach i cieszy się, w przeciwieństwie do innych członków rodziny królewskiej, niesłabnącą popularnością wśród Anglików.

149 lat temu urodził się Wojciech Korfanty

149 lat temu, 20 kwietnia 1873 roku, urodził się Wojciech Korfanty, polityk i działacz społeczny, przywódca narodowy Górnego Śląska. Był związany z chrześcijańską demokracją. W 1921 roku stanął na czele III powstania śląskiego. W odrodzonej Polsce pełnił funkcję wicepremiera, był też posłem na Sejm. Zmarł w 1939 roku. Pośmiertnie, w 1997, został odznaczony Orderem Orła Białego.

Rocznica powstania w Getcie Warszawskim

79 lat temu - 19 kwietnia 1943 roku - w warszawskim getcie wybuchło powstanie kierowane przez żydowskie podziemne formacje zbrojne. Było odpowiedzią na rozpoczęcie przez Niemców akcji ostatecznej likwidacji getta, podjętej w ramach realizowanego przez nich planu zagłady europejskich Żydów. Tragiczne wydarzenia sprzed niemal 80 lat przypomina Marcin Golec.

Kamieniołom Libana

To nie tylko niezwykłe miejsce na terenie krakowskiego Podgórza, ale także ważny wycinek historii tego miasta. - Tak o kamieniołomie Libana mówi krakowski przewodnik oraz miłośnik historii Podgórza Emil Bajorek. <p>80 lat temu na terenie wyrobiska Niemcy utworzyli obóz pracy, do którego kierowano osoby uchylające się od pracy w ramach Służby Budowlanej na rzecz Generalnego Gubernatorstwa. Szacuje się, że w ciągu dwóch lat jego działalności zapoczątkowanej 15 kwietnia 1942 roku - przez obóz przeszło około 2 tysięcy osób.<br /><br />W 1993 roku kamieniołom stał się scenografią do filmu Stevena Spielberga, dziś oficjalnie zamknięty dla zwiedzających. Jego teren można obejrzeć podczas spaceru z przewodnikiem w czasie organizowanych co roku Podgórskich Dni Otwartych Drzwi. <br /><br />O historii kamieniołomu i obozu z Emilem Bajorkiem rozmawiała Joanna Ślusarczyk.</p>

110 lat temu zatonął Titanic

110 lat temu, w nocy z 14 na 15 kwietnia 1912 roku, po zderzeniu z górą lodową zatonął Titanic, brytyjski statek pasażerski. Była to najtragiczniejsza katastrofa w historii żeglugi cywilnej. Na pokładzie transatlantyckiego parowca znajdowało się 2200 pasażerów. Zginęło ponad półtora tysiąca ludzi. Uratowano około siedmiuset osób.

13 kwietnia to w Polsce Dzień Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej

13 kwietnia w Polsce obchodzony jest Dzień Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej, który w tym roku zbiega się z 82. rocznicą mordu popełnionego przez NKWD na polskich jeńcach wojennym, wiosną 1940 roku. Na mocy tajnej uchwały podpisanej 5 marca 1940 przez Józefa Stalina i jego towarzyszy z Politbiura, funkcjonariusze NKWD rozstrzelali blisko 22 tysiące polskich oficerów z obozów w Kozielsku, Ostaszkowie i Starobielsku, a także - w większości cywilów - osadzonych w więzieniach zachodniej Białorusi i Ukrainy.

82 lata temu rozpoczęła się druga masowa deportacja ludności polskiej w głąb Związku Sowieckiego

82 lata temu, w nocy z 12 na 13 kwietnia 1940 roku, rozpoczęła się druga, z czterech, masowa deportacja ludności polskiej w głąb Związku Sowieckiego. Objęła rodziny jeńców wojennych z trzech obozów specjalnych - Kozielska, Starobielska i Ostaszkowa, a także bliskich więźniów politycznych osadzonych w więzieniach zachodniej Ukrainy i Białorusi. Deportowano też rodziny wojskowych zbiegłych za granicę.

32 lata temu Sejm uchwalił ustawę o zniesieniu cenzury

32 lata temu - 11 kwietnia 1990 roku - Sejm uchwalił ustawę o zniesieniu cenzury. Przepisy weszły w życie dwa miesiące później, kończąc 45-letnią epokę, w której całość funkcjonowania mediów i życie intelektualne były kontrolowane przez reżim komunistyczny.

O najsłynniejszym w Polsce konkursie palm

W niedzielę już po raz 63. w Lipnicy Murowanej odbędzie się najsłynniejszy w Polsce konkurs palm. Dziś w radiowej Wiedzy o Społeczeństwie o lipnickim fenomenie, kultywowaniu tradycji i biciu kolejnych rekordów.

40 lat temu urodziła się Agata Mróz-Olszewska

Gdyby żyła, dziś skończyłaby 40 lat. 7 kwietnia 1982 roku urodziła się Agata Mróz -Olszewska. Pochodziła z Dąbrowy Tarnowskiej. Siatkarka, wielokrotna reprezentantka Polski i złota medalistka. Sportsmenka zmarła w 2008 roku, w wyniku komplikacji po przeszczepie szpiku kostnego. Miała 26 lat. Dziewięć lat chorowała na białaczkę.

Gdzie są granice etyki dziennikarskiej?

Od początku tygodnia polskie i światowe media pokazują zdjęcia i nagrania z ukraińskiej Buczy, gdzie na ulicach leżą ofiary rosyjskich żołnierzy. Czy dziennikarzowi wolno pokazywać zdjęcia i nagrania ofiar masakry? Gdzie jest granica pomiędzy sensacją dziennikarską a relacjonowaniem prawdziwości wojny? Na te pytania stara odpowiedzieć się etyka dziennikarska. Z tym pytaniem spróbujemy też zmierzyć się w ramach dzisiejszej radiowej lekcji Wiedzy o Społeczeństwie.

73. rocznica powstani NATO

73 lata temu - 4 kwietnia 1949 roku w Waszyngtonie został podpisany Traktat Północnoatlantycki powołujący do życia NATO. Wszedł w życie kilka miesięcy później - 24 sierpnia. Fundamentem sojuszu jest wspólna obrona, która przewiduje wzajemną pomoc, w tym zbrojną, w razie napaści na stronę lub strony Traktatu. Podstawę prawną utworzenia NATO stanowi artykuł 51. Karty Narodów Zjednoczonych. Od 2014 roku na czele sojuszu stoi norweski polityk i ekonomista, były premier tego kraju Jens Stoltenberg.

120 lat temu urodził się Zbigniew Burzyński

120 lat temu - 31 marca 1902 roku - urodził się Zbigniew Burzyński, pilot i konstruktor balonów, pionier tej dyscypliny wojskowej i sportowej w Polsce, wielokrotny rekordzista świata i dwukrotny zdobywca Pucharu Gordona Bennetta. Swoje doświadczenia opisał w esejach autobiograficznych "Balonem przez kontynenty". Zmarł w 1971 roku.

130 lat temu urodził się Stefan Banach

Dokładnie 130 lat temu 30 marca 1892 roku urodził się wybitny, znany na całym świecie, polski matematyk - Stefan Banach. Obok Hugona Steinhausa był najważniejszą postacią Lwowskiej Szkoły Matematycznej. W ramach dzisiejszej lekcji wiedzy o społeczeństwie przedstawiamy krótką sylwetkę tego matematycznego geniusza.

W Polsce zniesiono najważniejsze obostrzenia covidowe

Koniec z izolacją, kwarantanną i obowiązkiem noszenia maseczek - wyjątek stanowią jedynie budynki podmiotów medycznych. Dwa lata od rozpoczęcia epidemii w Polsce znikają najważniejsze obostrzenia covidowe. Dziś w radiowej lekcji wiedzy o społeczeństwie przypomnimy, jak wyglądał początek koronawirusa w naszym kraju i czego możemy się spodziewać.

65 lat od podpisania Traktatów Rzymskich

Mija 65 lat od podpisania Traktatów Rzymskich, które były podstawą procesu integracji europejskiej i w konsekwencji utworzenia Unii Europejskiej. 25 marca 1957 roku przedstawiciele Belgii, Holandii, Luksemburga, Niemiec Zachodnich, Francji i Włoch podpisali w Rzymie dwa dokumenty: Traktat o ustanowieniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej oraz Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej. Obie umowy weszły w życie 1 stycznia 1958 roku. Poprzedziło je powstanie w 1951 roku Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, pierwszej ponadpaństwowej organizacji nadzorującej produkcję węgla i stali.

80 lat temu rozpoczął się pierwszy etap ewakuacji Armii Polskiej pod dowództwem generała Władysława Andersa ze Związku Sowieckiego do Iranu

80 lat temu, 24 marca 1942 roku, rozpoczął się pierwszy etap ewakuacji Armii Polskiej pod dowództwem generała Władysława Andersa ze Związku Sowieckiego do Iranu. W kolejnych miesiącach Związek Sowiecki opuściło ponad 115 tysięcy ludzi, w tym ponad 78 tysięcy żołnierzy i 37 tysięcy cywilów, a wśród nich 18 tysięcy dzieci. Dla większości ewakuacja ze Związku Sowieckiego była jedyną szansą na przeżycie. To co dziś widzimy - marsz uchodźców wojennych z Ukrainy - w wielu wymiarach zbliża do siebie oba te wydarzenia. O szczegółach ewakuacji armii Andersa i gehenny polskich rodzin

65. rocznica urodzin Jacka Kaczmarskiego

65 lat temu, 22 marca 1957 roku, urodził się Jacek Kaczmarski, poeta, pieśniarz i kompozytor, reprezentujący nurt tzw. piosenki autorskiej. Identyfikowany z pierwszą "Solidarnością", stanem wojennym i przemianami lat 80. w Polsce. Członek popularnego trio z Przemysławem Gintrowskim i Zbigniewem Łapińskim. W pamięci Polaków pozostał bardem z gitarą, śpiewającym - "Mury", "Obławę" i "Naszą klasę". Zmarł w 2004 roku.

Dwa lata temu zmarł Emil Karewicz

Dwa lata temu, 18 marca 2020 roku, zmarł Emil Karewicz, popularny aktor filmowy i teatralny, ambasador Domu Artystów Weteranów w Skolimowie. Widzowie zapamiętali go między innymi w roli Hermanna Brunnera w "Stawce większej niż życie", oficera gestapo w filmie "Jak rozpętałem drugą wojnę światową" oraz króla Władysława Jagiełły w "Krzyżakach". Postać przybliży Marcin Golec.

101 lat temu uchwalono konstytucję marcową

101 lat temu - 17 marca 1921 roku - Sejm Ustawodawczy uchwalił pierwszą pełną i nowoczesną konstytucję odrodzonej Rzeczpospolitej. Od daty przyjęcia nazywana jest konstytucją marcową. Wprowadziła republikę demokratyczną, władzę oddając w ręce narodu. Marcin Golec przybliży temat tego ważnego dla Polski dokumentu.

8. rocznica rosyjskiego referendum na Krymie

Mija 8. rocznica rosyjskiego referendum na Krymie, na mocy którego władze w Moskwie dwa dni później przyłączyły ten ukraiński obszar do swojego terytorium. Władze w Kijowie uznały referendum za nielegalne. Aneksja Krymu nie została też nigdy uznana przez społeczność międzynarodową. Mimo to po przyłączeniu Półwyspu Krymskiego rosyjska agresja wobec Ukrainy jeszcze przybrała na sile - w 2014 roku wybuchła wojna na wschodzie Ukrainy. Trzy tygodnie temu wojska Władimira Putina rozpoczęły inwazję na cały kraj. O szczegółach - Marcin Golec.

5.rocznica śmierci Wojciecha Młynarskiego

"Róbmy swoje", "Przyjdzie walec i wyrówna" czy "Jesteśmy na wczasach" trudno sobie wyobrazić, by ktokolwiek w Polsce nie usłyszał choć raz tych piosenek. Dziś przypada 5 rocznica śmierci ich autora Wojciecha Młynarskiego, którego w naszym radiowym WOS przypomina Sławomir Wrona.

42 lata temu w katastrofie samolotu Ił-62 "Mikołaj Kopernik" zginęło 87 osób

To była jedna z głośniejszych katastrof lotniczych czasów PRL. O tych wydarzeniach przez wiele miesięcy mówiła cała Polska. Nie brakowało domysłów, spekulacji, teorii spiskowych. 42 lata temu, 14 marca 1980 roku, w katastrofie samolotu Ił-62 "Mikołaj Kopernik" zginęło 87 osób. O szczegółach tamtych wydarzeń opowie Marcin Golec.

Wspominamy Marka Kotańskiego

Bez wątpienia, była to postać kontrowersyjna. 80 lat temu, 11 marca 1942 roku, urodził się Marek Kotański, psycholog i terapeuta, działacz społeczny. Był założycielem Monaru - stowarzyszenia niosącego pomoc osobom uzależnionym i Markotu - ruchu na rzecz wychodzenia z bezdomności. Zmarł w 2002 roku, wskutek obrażeń odniesionych w wypadku samochodowym. Miał 60 lat.

105. rocznica urodzin gen. Zbigniewa Ścibor-Rylskiego

105 lat temu, 10 marca 1917 roku, urodził się generał Zbigniew Ścibor-Rylski, pseudonimy "Motyl" i "Stanisław", lotnik, żołnierz Armii Krajowej, uczestnik Powstania Warszawskiego. Po wojnie angażował się w działalność na rzecz zachowania pamięci o Powstaniu Warszawskim. Od 1990 roku - z trzyletnią przerwą - pełnił funkcję prezesa Związku Powstańców Warszawskich. Uczestniczył w corocznych obchodach rocznicowych, spotykał się z młodzieżą. Zmarł w Warszawie, 3 sierpnia 2018 roku. Miał 101 lat. Postać przybliży - Marcin Golec.

Urodziny Tarnowa

692 lata temu rozpoczęła się historia Tarnowa jako miasta. Wtedy to w roku 1330 7 marca z nadania króla Polski Władysława Łokietka wieś należąca do Spycymira Leliwity uzyskała prawa miejskie. Historię początków Tarnowa przybliży Marcin Golec.

90.rocznica urodzin Ryszarda Kapuścińskiego

Był świadkiem 27 rewolucji i 12 wojen. 90. lat temu urodził się Ryszard Kapuściński. Pisarz, poeta, fotograf i reportażysta o światowej sławie. Kapuściński odwiedził ponad 100 krajów, czego owocem były takie książki jak "Cesarz", "Imperium", "Heban" czy też "Podróże z Herodotem".

Czym jest ONZ i jaki wpływ mają jej decyzje w wymiarze globalnym?

Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych przyjęło rezolucję potępiającą Rosję i wzywającą do wycofania jej wojsk z Ukrainy. Za przyjęciem dokumentu głosowało 141 państw, przeciwko 5. Od głosu wstrzymało się 35 krajów. Co to oznacza, dla dalszych losów świata i czym w ogóle jest ONZ i jaki jest jej wpływ na podejmowanie decyzji w wymiarze globalnym.

Miasta partnerskie

Rada Miasta Krakowa zdecydowała jednogłośnie zdecydowała dziś o zerwaniu współpracy z rosyjskimi miastami partnerskimi - Moskwą i Sankt Petersburgiem. To polityczny gest pokazujący wsparcie walczącej Ukrainie i wyrażający sprzeciw wobec rosyjskiej agresji. Współpracy z miastami partnerskimi, również a może szczególnie w czasie wojny poświęcamy dzisiejszą Lekcję Wiedzy o Społeczeństwie. A kwestię umów partnerskich i ich zrywania podsumowała Katarzyna Jabłońska

Kim są Anonymous?

Media donoszą o kolejnych atakach hakerskich na strony internetowe Kremla, rosyjskie media, białoruską kolej... Za częścią z tych ataków stoją hakerzy utożsamiający się z grupą Anonymous. To nie pierwsze ich ataki w tak ważnych dziejowo momentach, jak rozpętana kilka dni temu przez Rosję wojna z Ukrainą. O tym kim prawdopodobnie są i co robią, opowiemy dziś w naszej radiowej lekcji wiedzy o społeczeństwie.

Radiową lekcję Wiedzy o Społeczeństwie poświęcamy dezinformacji. To celowa manipulacja i forma propagandy. Jedno z narzędzi walki, którymi posługuje się Rosja w czasie wojny z Ukrainą. Szerzenie nieprawdziwych informacji, szczególnie za pośrednictwem Internetu i mediów społecznościowych to nie tylko kilka ostatnich dni. Na tym froncie wojna Rosji rozpoczęła się dużo wcześniej. Była i jest skierowana nie tylko przeciw Ukrainie, ale także przeciw Polsce, Unii Europejskiej i NATO.

Czym są sankcje?

Od pierwszych godzin ataku wojsk rosyjskich na niepodległą Ukrainę - oprócz słów wsparcia i solidarności pojawiło się także to związane ze zmuszenia agresora do zaprzestania działań. Sankcje - to określenie przewija się niemal co drugiej depeszy z całego świata. Co oznacza i czym jest taki instrument nacisku?

Artykuł 4. Traktatu Waszyngtońskiego

NATO uruchamia art 4 Traktatu Waszyngtońskiego, który zakłada wzmocnienie tej części terytorium państw członkowskich, w pobliżu których pojawia się realne zagrożenie. To oznacza, że na wschodniej flance NATO wkrótce pojawią się zwiększone siły. Jakie i gdzie tego jeszcze do końca nie wiadomo. Czym jest art. 4 traktatu o NATO i co oznacza przywoływany coraz częściej zapisany zaraz po nim art. 5? O tym właśnie teraz w dzisiejszym odcinku radiowej Wiedzy o Społeczeństwie.

13. rocznica śmierci Franciszka Starowieyskiego

13 lat temu - 23 lutego 2009 roku - zmarł Franciszek Starowieyski, malarz i grafik, autor ponad 300 plakatów, wielu obrazów i scenografii teatralnych. W twórczości był bliski surrealizmowi, miał także upodobanie do estetyki barokowej. Był jednym z najwybitniejszych i najbardziej oryginalnych przedstawicieli polskiej szkoły plakatu. Wyniósł tę formę do rangi dzieła sztuki.

Technologia DAB+

DAB+ czyli Digital Audio Broadcasting Plus to technologia pozwalająca nadawać programy radiowe w formie cyfrowej, a nie, jak kojarzymy, radio w postaci fal FM. Właśnie tej technologii postanowiliśmy poświęcić dzisiejszą Lekcję Wiedzy o Społeczeństwie.

Jak się tworzy radiowe słuchowiska?

Są naszą dumą i ważnym elementem tworzącym coś, co możemy nazwać "klimatem Radia Kraków" - słuchowiska. To obok reportażu jedna z najbardziej wymagających radiowych form. Dlatego właśnie im postanowiliśmy poświęcić naszą kolejną Radiową Lekcję Wiedzy o Społeczeństwie, które w tygodniu jubileuszu dziewięćdziesięciopięciolecia Radia Kraków poświęcamy historii i teraźniejszości radiofonii i naszej rozgłośni.

15 lutego 2022 roku Radio Kraków obchodzi 95. rocznice powstania. Z tej okazji w tym tygodniu nasze radiowe lekcje Wiedzy o Społeczeństwie będą dotyczyć właśnie radia i Radia Kraków. Dodatkowa 13 lutego obchodziliśmy Światowy Dzień Radia. Dlatego to dobry moment, by przypomnieć historię radia jako takiego.

18. rocznica śmieci pułkownika Ryszarda Kuklińskiego

To jeden z najsłynniejszych agentów działających na rzecz amerykańskiego wywiadu w czasie zimnej wojny. W CIA działał pod pseudonimem „Jack Strong”. Dziś mija 18 rocznica śmieci pułkownika Ryszarda Kuklińskiego. W latach 70. XX wieku przekazał on Amerykanom strategiczne plany wojskowe Związku Radzieckiego i Układu Warszawskiego. Dotyczyły one między innymi sowieckiej inwazji na Europę oraz wprowadzenia w Polsce stanu wojennego. W radiowej wiedzy o społeczeństwo przypominamy dziś historię szpiega, który wstrząsnął komuną. <p>Ryszard Kukliński współpracę z wywiadem amerykańskim nawiązał z własnej inicjatywy. Decyzję podjął po inwazji państw Układu Warszawskiego na Czechosłowację w 1968 roku oraz po masakrze robotników na Wybrzeżu w grudniu 1970. Kukliński miał dostęp do tajnych dokumentów, ponieważ był oficerem Ludowego Wojska Polskiego. W sumie przekazał CIA 40 tysięcy stron akt, w których były m.in. plany użycia przez Związek R…

60. rocznica śmierci Władysława Broniewskiego

60 lat temu, 10 lutego 1962 roku, zmarł Władysław Broniewski, poeta, żołnierz, autor poezji rewolucyjnej, liryki miłosnej oraz trenów, także tłumacz. Jego twórczość była silnie związana z biografią i przekonaniami ideowymi. Do jego najbardziej znanych wierszy należą - "Bagnet na broń", "Dymy nad miastem", "Nadzieja" czy "Poezja". W tym roku przypada także 125. rocznica urodzin poety. Jego postać przybliży Marcin Golec.

82.rocznic pierwszej deportacji Polaków na wschód

82 lata temu, w nocy z 9 na 10 lutego 1940 roku, rozpoczęła się pierwsza z czterech masowych deportacji Polaków na Sybir, przeprowadzona przez NKWD. Tego dnia w głąb Związku Sowieckiego wywieziono około 140 tysięcy obywateli polskich. Wielu umarło w drodze, tysiące nie wróciły do kraju. Wśród deportowanych były głównie rodziny wojskowych, urzędników państwowych, pracowników służby leśnej i kolei ze wschodnich obszarów przedwojennej Polski. Temat przybliży - Marcin Golec

Bezpieczeństwo w internecie

Ataki phishingowe, wyłudzenia danych, tajemnicze niebezpieczne linki, złośliwe oprogramowanie czy tak zwane przekręty na zdalny pulpit - to obecnie najczęstsze pułapki, jakie czekają na nas dziś w internecie. Dziś Światowy Dzień Bezpieczeństwa w internecie, a w naszej radiowej lekcji wiedzy o społeczeństwie powiemy o tym czy internet, który towarzyszy nam na co dzień jest dla nas bezpieczny. O tym opowie państwu Paweł Morawczyński

Trzecia rocznica śmierci Jana Olszewskiego

Trzy lata temu, 7 lutego 2019 roku, zmarł Jan Olszewski, były premier, działacz opozycji demokratycznej i obrońca w procesach politycznych w najtrudniejszych czasach PRL. Był też posłem na Sejm, doradcą prezydenta Lecha Kaczyńskiego do spraw politycznych, w latach 1995-2011 przewodniczącym Ruchu Odbudowy Polski. Kawaler Orderu Orła Białego. Zmarł w wieku 88 lat. Jego sylwetkę przybliży Marcin Golec.

79 rocznica urodzin Wandy Rutkiewicz

79 lat temu, 4 lutego 1943 roku, urodziła się Wanda Rutkiewicz, wybitna himalaistka, zdobywczyni Mount Everestu i pierwsza kobieta na świecie na szczycie K2. Była też jedną z nielicznych kobiet, które zdobyły osiem z czternastu ośmiotysięczników, w tym najwyższy szczyt świata. Zginęła 13 maja 1992 roku na Kanczendzondze w Himalajach, podczas próby wejścia na swój dziewiąty ośmiotysięcznik. Miała 49 lat. Jej ciała nie odnaleziono. W związku z 30. rocznicą śmierci, Sejm ustanowił rok 2022 Rokiem Wandy Rutkiewicz. Postać tej wybitnej himalaistki przybliży Marcin Golec.

Mija 10 lat od śmierci Wisławy Szymborskiej

Mija 10 lat od śmierci Wisławy Szymborskiej - wybitnej poetki, eseistki laureatki literackiego Nobla. Wydała ponad 20 książek, w tym wiele tomików wierszy, jak: "Pytania zadawane sobie", "Wołanie do Yeti", "Wszelki wypadek", "Dwukropek" oraz "Tutaj". Jej utwory przetłumaczone na kilkadziesiąt języków, cieszą się popularnością na całym świecie.

4 lata WOTu w Małopolsce

W Limanowej i Tarnowie mają w tym roku zostać utworzone nowe bataliony Wojsk Obrony Terytorialnej. Pierwsi terytorialsi - jak się ich popularnie nazywa - rozpoczęli służbę w 11 Małopolskiej Brygadzie Obrony Terytorialnej w grudniu 2017 roku. Po czterech latach w Małopolsce jest ich 1300, ale w tym roku ich liczba może pokaźnie wzrosnąć. Dziś w Radiowej Wiedzy o Społeczeństwie powiemy o terytorialsach, którzy mają przywrócić modę na służbę wojskową.

101.rocznica urodzin Tadeusza Zawadzkiego "Zośki"

101 lat temu, 24 stycznia 1921 roku, urodził się Tadeusz Zawadzki pseudonim "Zośka", harcmistrz, podporucznik Armii Krajowej, dowódca warszawskich Grup Szturmowych Szarych Szeregów. Był jednym z najaktywniejszych uczestników głośnych działań sabotażowych, a także wykonawcą kilku akcji likwidacyjnych. Dowodził między innymi grupą "Atak" w głośnej akcji pod Arsenałem 26 marca 1943 roku, kiedy to odbito z rąk gestapo 21 więźniów, w tym Jana Bytnara "Rudego".

Krakowski Salon Poezji kończy 20 lat

W niedzielę, 23 stycznia Krakowski Salon Poezji będzie świętował swoje dwudziestolecie. Dotychczas odbyło się 699 spotkań, niedzielne - w dużej sali Starego Teatru- będzie siedemsetne. Wiersze księdza Jana Twardowskiego przeczytają gospodarze salonu. Muzycznie uświetnią wydarzenie: Halina Jarczyk , Dorota Imiełowska, Łukasz Pawlikowski, Jacek Bylica i Michał Wierba. W Radiowym WOS-ie Anna Dymna – pomysłodawczyni Salonu, która opowiada o jego początkach i stojących u jego podstaw ideach.

80.rocznica konferencji w Wannsee podczas której przedstawiono pan Holocaustu

Tych kilkadziesiąt minut zadecydowało o losach milionów ludzi. Półtorej godziny, które określiły tragiczną przyszłość kilkunastu milionów Żydów. Dziś 80 rocznica konferencji w berlińskiej dzielnicy Wannsee , w trakcie której Główny Urząd Bezpieczeństwa Rzeszy (RSHA) przedstawił plan "ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej", którego konsekwencją miała być eksterminacja 11 milionów europejskich Żydów. O szczegółach - Marcin Golec.

120 lat temu ukazał się pierwszy odcinek powieści "Chłopów"

120 lat temu - 18 stycznia 1902 roku - w "Tygodniku Ilustrowanym" ukazał się pierwszy odcinek powieści "Chłopi" Władysława Reymonta. Epopeja zaczęła się od słów "Niech będzie pochwalony", nad nimi widniało faksymile autora i tytuł wraz z podtytułem powieści - Władysław Stanisław Reymont "Chłopi" Powieść współczesna, część pierwsza - "Jesień". Z prawej strony, pisana kursywą i drobnym drukiem, znajdowała się dedykacja - Miriamowi, czyli Zenonowi Przesmyckiemu. Powieść była drukowana w odcinkach przez 6 lat - do 26 grudnia 1908 roku. O "Chłopach" w wersji drukowanej i nie tylko - opowie Marcin Golec.

Fenomen lalki Barbie

W Bibliotece Kraków na Osiedlu Bohaterów Września można oglądać wyjątkową wystawę lalek Barbie. To kolekcja Kamila Buratowskiego - uczestnika warsztatów terapii zajęciowej, który w dziesięć lat zgromadził 2 tysiące egzemplarzy. W radiowej lekcji Wiedzy o Społeczeństwie o fenomenie superlalki.

29 rocznica zatonięcia promu Jan Heweliusz

To największa katastrofa morska w powojennej historii polskiej marynarki handlowej. 14 stycznia 2022 roku przypada 29 rocznica zatonięcia, w pobliżu niemieckiej wyspy Rugia na Morzu Bałtyckim, promu Jan Heweliusz. Zginęło 55 osób, w tym 20 marynarzy i 35 pasażerów. Niemieckie i duńskie służby ratownicze uratowały 9 członków załogi. Nie odnaleziono ciał kilku osób. W radiowej Wiedzy o Społeczeństwie przypominamy to tragiczne wydarzenie...

Mobilna Akademia Prawa dla Dzieci i Młodzieży

W Małopolsce powstał specjalny portal akademii prawniczej - tym jednak wyróżnia się na tle innych tego typu stron internetowych, że jest skierowany do najmłodszych. Treści tam zawarte przygotowane są z myślą o przedszkolakach, uczniach szkoły podstawowej oraz średniej. Czy nieznajomość prawa w wieku 6 lat także może zaszkodzić? O tym w radiowym WOS-ie - Agnieszka Wrońska.

Hstoria Orderu Virtuti Militari

Dokładnie 12 stycznia 1832 roku z rozkazu cara Mikołaja I - Order Virtuti Militari został zdegradowany do rangi odznaki. Czym był i jest, a także, dlaczego jego waga jest tak duża, że interweniować musiał car Rosji - o tym Marcin Golec. <p>Najmłodszym kawalerem Orderu Virtuti Militari jest 14-letni obrońca Lwowa Antoś Petrykiewicz, który zginął 14 stycznia 1919 roku, broniąc swojego rodzinnego miasta. W 1921 roku pośmiertnie został odznaczony Krzyżem Srebrnym Virtuti Militari. </p>

Cmentarze wojenne

W radiowym WOS-ie opowiemy o kolejnych historycznych perełkach Małopolski, które odzyskują swój blask. Nasz region jest miejscem spoczynku żołnierzy wielu narodowości, którzy ginęli w walkach i umierali w okopach w czasie I wojny światowej. Od lat trwają prace związane z odnawianiem nekropolii z czasów pierwszej wojny światowej. Tylko w tym roku władze województwa chcą przeprowadzić prace modernizacyjne na ponad 40 cmentarzach wojennych. Wpiszą się one w Szlak Frontu Wschodniego I Wojny Światowej.

130. rocznica urodzin Melchiora Wańkowicza

130 lat temu, 10 stycznia 1892 roku, urodził się Melchior Wańkowicz, wybitny pisarz, publicysta i dziennikarz. Był mistrzem opowieści reportażowej, łączącej fakty z elementami fikcji literackiej. Korespondent wojenny Armii Andersa i uczestnik bitwy pod Monte Cassino. W latach 60. był sygnatariuszem tzw. Listu 34, w którym polscy intelektualiści zaprotestowali między innymi przeciwko narzuconej przez komunistów cenzurze. Zmarł w 1974 roku. Postać przybliży - Marcin Golec.

Dzięki tej opłacie Telewizja Polska, Polskie Radio oraz jego regionalne rozgłośnie, w tym Radio Kraków oczywiście mogą realizować misję publiczną. W Radiowym WOS-ie przypominamy o abonamencie RTV. Uspokajamy, tutaj żadnej podwyżki nie ma, wynosi on tyle, ile w roku ubiegłym. Tradycyjnie można skorzystać ze zniżki, płacąc za cały rok z góry. O szczegółach dotyczących tej opłaty - Joanna Porębska

Orszak Trzech Króli, czyli uliczne jasełka organizowane na ulicach polskich miast

Trzej królowie - Kacper, Melchior i Baltazar zmierzają do Stajenki, by pokłonić się Dzieciątku. Uczestnicy orszaku dostają papierowe korony. Po drodze śpiewane są kolędy. W lekcji Wiedzy o Społeczeństwie Magdalena Zbylut-Wiśniewska opowiada o tej stosunkowo młodej tradycji.

Czy sprawdziły się przewidywania wynalazców i aktywistów sprzed stu lat?

Nie będzie już drukowanych gazet ani książek, ludzie będą pracować po dwie godziny dziennie, a alkohol zniknie z powierzchni ziemi - tak sto lat temu ludzie przewidywali, że będzie wyglądało życie w 2022 roku. Na stronach Ilustrowanego Kuriera Codziennego z początku 1922 roku możemy przeczytać przepowiednie ówczesnych wynalazców i aktywistów społecznych. Ile z nich się sprawdziło - o tym w radiowej Wiedzy o Społeczeństwie Tomasz Bździkot.

Likwidacja Międzynarodowego Stowarzyszenia "Memoriał"

We wtorek Sąd Najwyższy Federacji Rosyjskiej wydał decyzję o likwidacji Międzynarodowego Stowarzyszenia "Memoriał", które od ponad 30 lat zajmuje się badaniem historii. W środę moskiewski sąd zlikwidowała również część organizacji zajmującej się prawami człowieka. Prawnicy organizacji zapowiedzieli odwołania, a decyzje sądów wywołały ostre reakcje na całym świecie. Dlaczego? O tym w radiowej Wiedzy o Społeczeństwie.

Według statystyk w Polsce co roku wyrzuca się blisko 5 mln ton jedzenia, z czego prawie 60 procent trafia do kosza w naszych domach. Naprzeciw marnowaniu jedzenia żywności wychodzi inicjatywa foodsharing, która zachęca ludzi do dzielenia się tym, czego sami nie jesteśmy w stanie zjeść. Dzisiejsza lekcja wiedzy o społeczeństwie dotyczyć będzie właśnie idei foodsharingu. Przygotowała ją Monika Boczkowska.

103. rocznica wybuchu Powstania Wielkopolskiego

27 grudnia mija 103. rocznica wybuchu Powstania Wielkopolskiego 1918 roku. Był to zwycięski zryw niepodległościowy Polaków, który doprowadził do wyzwolenia spod władzy niemieckiej niemal całej Wielkopolski. Dziś po raz pierwszy obchodzone jest nowe święto państwowe: Narodowy Dzień Zwycięskiego Powstania Wielkopolskiego. Sejm przyjął ustawę w tej sprawie 1 października (2021), a 28 października jednogłośnie poparł ją Senat. O kluczowym momentach powstania - Marcin Golec.

20 lat temu zmarł Grzegorz Ciechowski

Trudno uwierzyć, że to już 20 lat. 22 grudnia 2001 roku zmarł Grzegorz Ciechowski. Był muzykiem i poetą, liderem Republiki jednego z najważniejszych zespołów lat 80. Wspomnienie artysty przygotowała Magdalena Zbylut-Wiśniewska. We wspomnieniu wykorzystano archiwalne nagrania Polskiego Radia.

Zima bywa nie tylko sroga, ale też bardzo droga

Astronomiczna zima rozpoczęła się o godzinie 16:59, kiedy Słońce przeszło przez punkt Koziorożca. I znalazło się najniżej nad horyzontem. Ale zima zaskoczyła - i przyszła już wczoraj paraliżując ruch drogowy w wielu miejscach Małopolski. Dziś w Radiowej Wiedzy o Społeczeństwie powiemy, jakie procedury obowiązują drogowców i mieszkańców w zimie. 21zimaWOS, w tarnow/bartek i na Q, czas: 4 minuty i 1 sekunda. astranomiczna zima już przyszła o 16:59, a ta kalendarzowa rozpocznie się 22 grudnia czyli jutro. Zima bywa nie tylko sroga, ale też bardzo droga. Odśnieżanie podczas ostatniego sezonu zimowego pod koniec 2019 i na początku 2020 roku w Krakowie kosztowało 50 milionów złotych ! podczas gdy rok wcześniej 8 milionów złotych.

40 lat temu ZOMO przeprowadziło pacyfikację kopalni "Wujek" w Katowicach

40 lat temu ZOMO przeprowadziło pacyfikację kopalni "Wujek" w Katowicach. Zginęło dziewięciu górników a 23 zostało rannych. W trakcie starcia zginęło dziewięciu protestujących: Jan Stawisiński, Joachim Gnida, Józef Czekalski, Krzysztof Giza, Ryszard Gzik, Bogusław Kopczak, Andrzej Pełka, Zbigniew Wilk, Zenon Zając. Najmłodszy z zastrzelonych miał 19 lat.

55. rocznica śmierci Walta Disneya

Podczas swej niemal 45-letniej kariery był producentem prawie 700 filmów, stworzył postacie Myszki Miki, Kaczora Donalda i psa Pluto. 55 lat temu, 15 grudnia 1966 roku, zmarł Walt Disney, amerykański producent i autor filmów animowanych, jeden z największych fenomenów przemysłu rozrywkowego w historii, legenda animacji i filmu. Zdobył rekordową liczbę Oscarów. Był założycielem amerykańskiego Disneylandu i korporacji The Walt Disney Company. Produkowane przez wytwórnię programy telewizyjne dla dzieci i młodzieży docierają do ponad 600 milionów odbiorców w ponad 100 krajach. Jako aktor głosowy wystąpił łącznie w 145 produkcjach. Postać przybliży Marcin Golec

110 lat temu Maria Skłodowska-Curie po raz drugi otrzymała Nagrodę Nobla

110 lat temu, 10 grudnia 1911 roku, polska uczona Maria Skłodowska-Curie po raz drugi otrzymała Nagrodę Nobla, tym razem w dziedzinie chemii - za odkrycie polonu i radu, wydzielenie czystego radu i pracę nad własnościami chemicznymi pierwiastków promieniotwórczych. Po raz pierwszy została uhonorowana Nagrodą Nobla w 1903 roku - w dziedzinie fizyki - wraz z mężem Piotrem Curie i Henrim Becquerelem, za badania nad zjawiskiem promieniotwórczości odkrytym przez Becquerela.

30.rocznica powstania Wspólnoty Niepodległych Państw

30 lat temu, 8 grudnia 1991 roku, przywódcy Białorusi, Ukrainy i Rosji podpisali w białoruskiej części Puszczy Białowieskiej porozumienie powołujące do życia Wspólnotę Niepodległych Państw. Na mocy tego porozumienia oraz w wyniku deklaracji o rozwiązaniu ZSRR, przyjętej 26 grudnia 1991 roku w Moskwie, doszło do rozpadu Związku Radzieckiego. To moment, o którym nie mogły nawet marzyć całe pokolenia krajów w orbicie powojennych wpływów ZSSR. Wspólnota Niepodległych Państw to dziś regionalne ugrupowanie integracyjne, nieodgrywające większej roli na arenie międzynarodowej. O szczegółach - Marcin Golec.

Rocznica urodzin autora najsłynniejszego polskiego elementarza

140 lat temu, 7 grudnia 1881 roku, urodził się Marian Falski, pedagog i działacz oświatowy, autor wielokrotnie wznawianego, najpopularniejszego polskiego elementarza XX wieku pod tytułem "Nauka czytania i pisania". Podręcznik nazywany elementarzem Falskiego, został wydany po raz pierwszy w 1910 roku. Od razu zyskał uznanie nauczycieli i rodziców.

68. rocznica śmierci Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego

68 lat temu, 6 grudnia 1953 roku, zmarł Konstanty Ildefons Gałczyński, poeta, satyryk, dramaturg i tłumacz. Znany przede wszystkim jako autor humoresek "Teatrzyk Zielona Gęś" i zbioru wierszy "Zaczarowana dorożka". Należał do artystycznej bohemy stolicy. Publikował w pismach satyrycznych i politycznych, związany był z grupą poetycką "Kwadryga". Zmarł nagle, w wieku 48 lat. Twórczość Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego jest jednocześnie liryczna, jak i groteskowa oraz absurdalna. Zawiera w sobie bardzo specyficzny typ humoru.

Szopki na krakowskim Rynku - WOS

Dziś na krakowskim rynku Głównym mogliśmy podziwiać szopki bożonarodzeniowe. To w ramach już 79. edycji konkursu Szopek Krakowskich. O godzinie 12 odbył się uroczysty korowód, a wszystkie szopki konkursowe zostały przeniesione do pałacu Krzysztofory, gdzie będą czekać na werdykt 21-osobowego jury, składającego się z historyków, etnografów, architektów i plastyków. A w dzisiejszej lekcji wiedzy o społeczeństwie przypominamy historię krakowskich szopek, a także powiemy jak te, tradycyjne dla Krakowa dzieła, zmieniały się na przestrzeni lat...<p>Oprócz tego szopki wychodzą w grudniu w przestrzeń miasta i towarzyszą mieszkańcom oraz turystom podczas zimowych spacerów po Krakowie.<br /><br />W ponad 30 lokalizacjach na mapie Krakowa do 31 stycznia będziemy mogli podziwiać szopki wykonane na przestrzeni lat. Wśród nich zarówno te z poszczególnych edycji konkursowych, jak i te wykonane na specjalne zamówienie.<br /><br />Specjalne mapki w dwóch wer…

166. rocznica śmierci Adama Mickiewicza

166 lat temu, 26 listopada 1855 roku, zmarł Adam Mickiewicz, wybitny poeta i pisarz epoki romantyzmu, autor dramatu "Dziady" i epopei narodowej "Pan Tadeusz". Jeden z Trzech Wieszczów - uznawanych za najwybitniejszych twórców polskiej poezji romantycznej. W tym gronie znaleźli się też Juliusz Słowacki i Zygmunt Krasiński. Życiorys i interpretacje fragmentów najsłynniejszych utworów wieszcza przypominamy dziś w kolejnym odcinku Wiedzy o Społeczeństwie

Mija 77 lat od kolejowej tragedii w Barwałdzie

77 lat temu w Barwałdzie, na linii kolejowej pomiędzy Kalwarią Zebrzydowską a Wadowicami doszło do tragicznego w skutkach zderzenia dwóch pociągów pasażerskich. Zginęło wówczas ok. 130 osób. Dziś w radiowym WOSie przypominamy to zdarzenie uchodzące za największą kolejową tragedię w historii polskich kolei.

103 lata temu zakończyły się polsko-ukraińskie walki o Lwów

103 lata temu, 22 listopada 1918 roku, zwycięstwem polskich żołnierzy zakończyły się polsko-ukraińskie walki o Lwów. W trwających trzy tygodnie starciach nasze wojsko było wspierane przez mieszkańców miasta, w tym młodzież nazwaną później Orlętami Lwowskimi. Polacy wyparli wojska ukraińskie ze Lwowa, jednak potyczki trwały jeszcze do wiosny 1919 roku. Miasto od XIV wieku należało do Polski.

79. rocznica śmierci Brunona Schulza

79 lat temu, 19 listopada 1942 roku, zginął Bruno Schulz, autor "Sklepów cynamonowych" oraz "Sanatorium pod klepsydrą". Był prozaikiem, malarzem, rysownikiem i grafikiem. Na co dzień pracował jako nauczyciel rysunku. Został zastrzelony przez gestapowca w Drohobyczu w czasie likwidacji getta, w którym przebywał od 1941 roku. Zginął w okolicach rodzinnej kamienicy przy Rynku. Ciała pisarza nie pozwolono od razu pochować. Miało zostać złożone w zbiorowej mogile, która nigdy nie została odnaleziona.

Mija 56 lat od słynnego orędzia biskupów polskich do niemieckich

To była jednak z najważniejszych decyzji w powojennych dziejach Polski. Pełna symboliki zrozumienia i nadziei na przyszłość. Dziś mija 56 lat od słynnego orędzia biskupów polskich do niemieckich. W dokumencie z 18 listopada 1965 roku padły historyczne słowa "przebaczamy i prosimy o wybaczenie", które rozpoczęły wieloletni proces pojednania polsko-niemieckiego. List biskupów został wręczony niemieckim hierarchom podczas Soboru Watykańskiego II. Był on pierwszą po wojnie inicjatywą zmierzającą do pojednania pomiędzy Polakami i Niemcami.

Rocznica "aksamitnej rewolucji"

32 lata temu - 17 listopada 1989 roku - w Czechosłowacji wybuchła "aksamitna rewolucja", która doprowadziła do bezkrwawego obalenia rządów komunistycznych w tym kraju. Niedługo potem przestała istnieć Czechosłowacja i w 1993 roku powstały dwa odrębne państwa - Czechy i Słowacja. Transformacja polityczna w Czechosłowacji przyspieszyła przemiany w Rumunii oraz Bułgarii.

105. rocznica śmierci Henryka Sienkiewicza

Pisał "ku pokrzepieniu serc", ucząc czytelników patriotyzmu. Dziś mija 105 rocznica śmierci Henryka Sienkiewicza, jednego z najwybitniejszych polskich pisarzy. Laureat literackiej Nagrody Nobla był autorem między innymi "Trylogii", "Krzyżaków", "W pustyni i w puszczy", czy "Quo vadis". Te dzieła przyniosły mu sławę nie tylko w Polsce, ale także na całym świecie. Powstały m.in. dzięki jego pasji do podróży i historii oraz wielkiej miłości do Ojczyzny.

Będzie zmiana w hymnie Polski? Propozycja wzbudza kontrowersje

W tegoroczne Narodowe Święto Niepodległości zaśpiewamy hymn narodowy tak, jak nas go nauczono, ale za rok może się to już zmienić. <p>Jest projekt ustawy, który ma doprowadzić do przywrócenia historycznej kolejności zwrotek w hymnie narodowym. Bowiem w tekście "Pieśni Legionów Polskich we Włoszech" Józefa Wybickiego z 1797 roku druga zwrotka zaczyna się od słów "Jak Czarnecki do Poznania", a dopiero trzecia od "Przejdziem Wisłę". Eksperci, a także Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego chcą powrotu do takiej kolejności. Ta propozycja, choć ma uzasadnienie historyczne, wzbudza jednak także kontrowersje.</p>

36 rocznica pierwszej w Polsce transplantacji serca

Dokładnie 36 lat minęło od przeprowadzenia pierwszego w Polsce udanego zabiegu transplantacji serca. 5 listopada 1985 roku dokonał tego zespół profesora Zbigniewa Religii w Wojewódzkim Ośrodku Kardiologii w Zabrzu, dziś nazywanym Śląskim Centrum Chorób Serca. I choć wtedy taki zabieg był jak historia rodem z filmów science-fiction - dziś transplantacja serca to zabieg wykonywany kilka tysięcy raz rocznie na całym świecie. A o historii i przyszłości zabiegów transplantacji serca opowie w dzisiejszym radiowym WOSie - Paweł Morawczyński..

Wanda Półtawska kończy sto lat

2 listopada sto lat kończy Wanda Półtawska, lekarka, doktor psychiatrii i działaczka na rzecz obrony życia człowieka od poczęcia do naturalnej śmierci. Była więźniarka niemieckiego obozu koncentracyjnego Ravensbrück, jest ostatnią żyjącą osobą z grupy kobiet poddawanych tam zbrodniczym pseudomedycznym eksperymentom. Po wojnie przez kilkadziesiąt lat doktor Półtawska zajmowała się poradnictwem małżeńskim i rodzinnym. Wykładała w Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie. Była przyjaciółką i współpracownicą papieża Jana Pawła II, obecną przy jego śmierci. W 2016 roku została odznaczona Orderem Orła Białego.

Jest szansa, że tradycja tkania rękawic furmańskich trafi na krajową listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO

O to, by tradycja tkania rękawic furmańskich trafiła na krajową listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO, starają się czarni górale z Piwnicznej na Sądecczyźnie. To właśnie tam przetrwała ta tradycja, choć kiedyś była znana w całym kraju. Droga do wpisania na listę UNESCO nie jest jednak łatwa. Tkacze podjęli się tego wyzwania, bo w ten sposób chcą oddać hołd swoim przodkom, a także w przyszłości, dzięki rękawicom furmańskim, chcą promować swoją miejscowość.

30 lat temu w Polsce odbyły się pierwsze po II wojnie światowej całkowicie wolne wybory parlamentarne

30 lat temu, 27 października 1991 roku, w Polsce odbyły się pierwsze po II wojnie światowej całkowicie wolne wybory parlamentarne. Poprzednie te z 1989 roku tzw. wybory kontraktowe - były tylko częściowo wolne. Od wyborów 1991 roku liczone są kadencje Sejmu. I kadencja Sejmu trwała od 25 listopada 1991 roku do 31 maja 1993 roku.

30 lat od wycofania wojsk radzieckich z Polski

30 lat temu, 26 października 1991 roku, w Moskwie parafowano układ o wycofaniu wojsk radzieckich z Polski. Wskutek jego postanowień ostatni żołnierze armii radzieckiej, stacjonującej na naszym terytorium od 1945 roku, opuścili Polskę 17 września 1993 roku. Ich obecność była jednym z przejawów ograniczonej suwerenności kraju.

140 lat temu urodził się Pablo Picasso

140 lat temu, 25 października 1881 roku, urodził się Pablo Picasso, jeden z najwybitniejszych artystów XX wieku. Zajmował się malarstwem, rzeźbą, grafiką oraz ceramiką. Wraz z Georgesem Braquem stworzył nowy prąd w sztuce awangardowej - kubizm. Autor obrazów: "Guernica", "Panny z Avignon" i "Płacząca kobieta". Zapisał się w historii światowej kultury jako twórca poszukujący wśród różnorodnych technik i dyscyplin artystycznych. Jego dzieła łączą śmiałość nowatorskich poczynań z przywiązaniem do tradycyjnej sztuki. Picasso malował nieprzerwanie przez 80 lat, nawet na łożu śmierci. Pozostawił po sobie około 30 tysięcy dzieł: obrazów, rzeźb i ceramiki. Zmarł w 1973 roku - miał 91 lat.

Światowy dzień Świadomości Jąkania oraz Światowe święto wszystkich osób z jąkaniem

... z jąkaniem bo tak prawidłowo powinno nazywać się osoby jąkające się. Osobami z jąkaniem byli między innymi: Cesarz Klaudiusz, Karol Darwin, Rowan Atkinson, Isaac Newton czy Jerzy Owsiak.<p>Wszystkim tym, którzy nigdy nie mieli problemu z jąkaniem się proponujemy zrobić mały eksperyment - dzień z jąkaniem się. Zadanie to jest trudniejsze, niż mogłoby się wydawać...</p>

Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny imienia Fryderyka Chopina

Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny imienia Fryderyka Chopina odbywa się co 5 lat w Warszawie. Tym razem ze względu na epidemię koronawirusa na kolejną edycję czekano 6 lat. Pierwszy Konkurs Chopinowski odbył się w 1927 roku. Do tej pory zwycięzcami zostało 4 Polaków. Ostatni z nich - Rafał Blechacz wygrał w 2005 tym roku.

Wspomnienie Jerzego Bieleckiego

10 lat temu - 20 października 2011 roku - zmarł Jerzy Bielecki, jeden z pierwszych więźniów niemieckiego hitlerowskiego obozu Auschwitz o numerze 243 i jeden z nielicznych, któremu udało się uciec z obozu zagłady. W 1985 roku został uhonorowany medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata przyznawanym przez izraelski Instytut Pamięci Męczenników i Bohaterów Holokaustu Yad Vashem. Był współzałożycielem i honorowym prezesem Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Rodzin Oświęcimskich, zrzeszającego osoby kultywujące pamięć o więźniach Auschwitz-Birkenau.

37 lat temu zginął błogosławiony ks. Jerzy Popiełuszko

To był brutalny mord, który wstrząsnął Polską. 37 lat temu zginął błogosławiony ks. Jerzy Popiełuszko. Duchowny został uprowadzony przez funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa i zabity. Duszpasterz ludzi pracy i kapelan Solidarności od początku swojej posługi kapłańskiej był na celowniku władz PRL. W radiowej Wiedzy o Społeczeństwie przypominamy postać niezłomnego duchownego.

Tydzień Mediacji w Małopolsce

W Polsce ruszył dziś Tydzień Mediacji, podczas którego będzie można skorzystać z bezpłatnych porad dotyczących tego pozasądowego rozwiązywania konfliktów. Mediacje w naszym kraju wciąż niestety nie cieszą się dużym zainteresowaniem. Wolimy, by spory rozstrzygał za nas sąd, co jest droższe, dłużej trwa i może się zakończyć wyrokiem, który nas nie będzie satysfakcjonował.

Oni walczą na pierwszej linii frontu. Dziś Światowy Dzień Ratownictwa Medycznego

Jest trudna, odpowiedzialna i wyjątkowo stresująca, do tego często po godzinach. Praca ratownika medycznego - jest najbardziej, obok strażaka, szanowanym zawodem w naszym kraju - wynika z tegorocznego sondażu Agencji Badania Rynku SW Research. W karetkach pogotowia, wozach terenowych, helikopterach i na łodziach codziennie życie ludzkie ratuje blisko 13 tysięcy polskich ratowników medycznych. Dziś obchodzą swoje święto - Światowy Dzień Ratownictwa Medycznego. Spędzają go szkoląc młody narybek w służbie cywilnej i wojskowej. Opowiadają też jak wygląda ich codzienność.<div></div> <div> <blockquote class="twitter-tweet"> <p lang="pl" dir="ltr">Walczą na pierwszej linii frontu. 13 października Światowy <a href="https://twitter.com/hashtag/Dzie%C5%84RatownictwaMedycznego?src=hash&ref_src=twsrc%5Etfw">#DzieńRatownictwaMedycznego</a> obchodzą także ratownicy w służbach mundurowych. Więcej w <a href="https://twitter.com/RadioKrakow?ref_src=twsrc%5Etf…

78. rocznica bitwy pod Lenino

Mija 78. rocznica bitwy pod Lenino, która była jednym z najbardziej krwawych starć podczas II wojny światowej. Celem dwudniowych walk, rozpoczętych 12 października 1943 roku, było przełamanie przez Rosjan pozycji niemieckich. Była to pierwsza bitwa 1. Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, sformowanej w Związku Radzieckim i dowodzonej przez generała Zygmunta Berlinga. Formacja ta walczyła w składzie 33. Radzieckiej Armii Frontu Zachodniego. Wydarzenia sprzed niemal 80 lat - przypomina Marcin Golec.

Polexit czy walka o suwerenność? Co tak naprawdę oznacza najnowszy wyrok Trybunału Konstytucyjnego?

Antoś Petrykiewicz

Antoś Petrykiewicz ma w Krakowie swój skwer. Imię najmłodszego kawalera orderu Virtuti Militari, uczestnika walk w obronie Lwowa otrzymał teren przy kopcu im. Józefa Piłsudskiego. Antoś Petrykiewicz zmarł w 1919 roku, w wieku niecałych czternastu lat. W radiowej Wiedzy o Społeczeństwie sylwetkę bohatera przybliży Tomasz Bździkot.

Trudno o bardziej rozpoznawalny, militarny akcent polskiej drogi do niepodległości i pierwszych lat wolności niż "błękitna armia"

103 lata temu, 4 października 1918 roku, generał Józef Haller objął dowództwo Armii Polskiej we Francji. Była najliczniejszą polską formacją wojskową na obczyźnie podczas I wojny światowej. Jej żołnierze walczyli z Niemcami na froncie zachodnim w Wogezach i Szampanii, a po zakończeniu działań zbrojnych współtworzyli Wojsko Polskie.

Pierwszy Powszechny Spis Ludności

100 lat temu, 30 września 1921 roku, odbył się Pierwszy Powszechny Spis Ludności w Polsce. Został przeprowadzony na całym obszarze Rzeczypospolitej, nie objęto nim natomiast terenów, które włączono w jej granice rok później, czyli części Górnego Śląska, na którym trwały powstania śląskie oraz Wileńszczyzny. Według spisu w 1921 roku Polska liczyła ponad 25,5 miliona obywateli.

Wspominamy Jerzego Wasowskiego

Kompozytor, pianista, piosenkarz, autor tekstów, satyryk, reżyser oraz aktor teatralny, radiowy, telewizyjny i filmowy, krótko mówiąc człowiek orkiestra! Dziś w radiowej Wiedzy o Społeczeństwie wspominamy Jerzego Wasowskiego. Współtwórca Kabaretu Starszych Panów odszedł 37 lat temu, ale jego piosenki, które stworzył w duecie z Jeremim Przyborą, wciąż są żywe.

82. rocznica powstania Polskiego Państwa Podziemnego

Mimo przegranej wojny i zbliżającej się nieuniknionej kapitulacji armii postanowili nadal walczyć z hitlerowskim najeźdźcą. 82 lata temu, 27 września 1939 roku, w oblężonej Warszawie została utworzona Służba Zwycięstwu Polski. Była to pierwsza konspiracyjna organizacja niepodległościowa, która dała początek podziemnemu państwu, działającemu w czasie II wojny światowej. O szczegółach tej formacji - Marcin Golec.

82 lata temu, 23 września 1939 roku, zamilkła rozgłośnia Polskiego Radia - Warszawa II

82 lata temu, 23 września 1939 roku, po zbombardowaniu przez Niemców warszawskiej elektrowni na Powiślu, kilka minut po 15:00, przerwała emisję stałego programu rozgłośnia Polskiego Radia - Warszawa II. Rozgłośnia Warszawa II odegrała ogromną rolę podczas obrony stolicy we wrześniu 1939 roku. To stąd nadawano pamiętne przemówienia prezydenta Stefana Starzyńskiego, w których dodawał rodakom otuchy. Dzięki Polskiemu Radiu informacje docierały za linię frontu, między innymi do krajów okupowanych przez Niemców. O historii rozgłośni i jej roli w trudnej roli informowania w czasie wojny - w materiale Marcina Golca.

Rondo im. Republiki Słowackiej

To pierwsze takie rondo w całej Polsce. Położone w Bieżanowie skrzyżowanie u zbiegu ulic Mieczysławy Ćwiklińskiej, Heleny i Barbary otrzymało imię Republiki Słowackiej. Z wnioskiem o nazwanie imieniem Republiki Słowackiej jednej z krakowskich ulic lub skweru wystąpił konsul generalny Słowacji Tomáš Kašaj. Pozytywnie odnieśli się do niego krakowscy radni. To uhonorowanie współpracy między słowackimi miastami, a Krakowem oraz słowackimi regionami i Małopolską. O historii tej współpracy, jej obszarach w radiowej Wiedzy o Społeczeństwie - Tomasz Bździkot.

10 września rozpoczyna się kolejna edycja Dni Pamięci Ofiar Gestapo

Już 10 września rozpoczyna się w Krakowie kolejna edycja Dni Pamięci Ofiar Gestapo. Wydarzenie przygotowywane przez Muzeum Krakowa potrwa do poniedziałku 13 września. Z autorami projektu Katarzyną Kocik i Tomaszem Stachowem z Muzeum Krakowa rozmawia Jolanta Drużyńska.

65 lat temu urodził się Ryszard Riedel

Dla wielu to postać, która zmieniła ich życie i podejście do muzyki. Z całą pewnością był wokalistą, który na zawsze wpisał się swoją twórczością w kroniki polskiej sceny bluesowej. 65 lat temu, 7 września 1956 roku, urodził się Ryszard Riedel, wokalista i autor tekstów grupy rockowej Dżem. W pamięci fanów pozostał jedną z najważniejszych postaci muzyki, która przyczyniła się do rozwoju specyficznej polskiej odmiany bluesa. Popularność zawdzięczał naturalnemu sposobowi bycia i bezpośrednim kontaktom z publicznością. Zmarł w 1994 roku. Miał 38 lat. Zapraszamy do wysłuchania materiału Marcina Golca.

Historia Reduty Ordona

Co najmniej jeden cytat z wiersza Adama Mickiewicza, zatytułowanego "Reduta Ordona" zna niemal każdy. Z historią opisywanego w nim wydarzenia bywa jednak różnie. Dziś zatem, w kolejnym odcinku naszej "Wiedzy o społeczeństwie", przy okazji rocznicy przypominamy historię sprzed niemal dwóch wieków.

Co oznacza wprowadzenie stanu wyjątkowego?

Po 20 latach do Krakowa wraca woda pozyskiwana ze złoża Mateczny

Pod koniec września Krakowska Pijalnia Wód zostanie otwarta dla mieszkańców, tym samym ponownie można będzie napić się wody z tego źródła. Czas na naszą radiową lekcję wiedzy o społeczeństwie. Jak wyglądała historia krakowskiej wody uzdrowiskowej - o tym Paweł Morawczyński

Kto może się starać o status uchodźcy w Polsce?

Na jaką pomoc może liczyć i kto najczęściej w naszym kraju, chce zacząć budować nowe życie? W radiowej lekcji Wiedzy o Społeczeństwie dziś poruszamy temat, który od kilku dni budzi sporo emocji. Wiele kwestii warto wyjaśnić. Posłuchajcie rozmowy Bartosza Niemca z Anną Sztram z Centrum Pomocy Prawnej im. Haliny Nieć w Krakowie, która od kilkunastu lat pomaga osobom ubiegającym się o status uchodźcy w Polsce.

55 lat temu zmarł generał Tadeusz "Bór" Komorowski

55 lat temu, 24 sierpnia 1966 roku, zmarł generał Tadeusz "Bór" Komorowski, komendant główny Armii Krajowej, Naczelny Wódz Polskich Sił Zbrojnych i premier rządu RP na uchodźstwie. To on w 1944 roku wydał rozkaz rozpoczęcia Powstania Warszawskiego. Zasłużoną dla Polski postać przybliży Marcin Golec.

18 sierpnia 1561 roku został pochowany Jan Tarnowski

16 maja 1561 r. w Wiewiórce koło Dębicy zmarł Jan Tarnowski, prawnuk Zawiszy Czarnego, najdłużej urzędujący w historii Polski hetman wielki koronny. Dopiero 18 sierpnia 1561 roku został pochowany w Tarnowskiej Katedrze. Co ciekawe data jego pogrzebu zbiega się z jego największym sukcesem militarnym - czyli zwycięstwem pod Obertynem - do którego doszło 22 sierpnia 1531 roku.

120 lat temu został poświęcony krzyż na Giewoncie

120 lat temu, 19 sierpnia 1901 roku, został poświęcony żelazny krzyż zamontowany na Giewoncie. Parafianie z Zakopanego uczcili w ten sposób 1900. rocznicę urodzin Jezusa Chrystusa. Dziś krzyż na Giewoncie jest jednym z najbardziej znanych symboli Tatr

82 lata temu zmarł Wojciech Korfanty

82 lata temu, 17 sierpnia 1939 roku, zmarł Wojciech Korfanty, polityk i działacz społeczny, przywódca narodowy Górnego Śląska. Był związany z chrześcijańską demokracją. W 1921 roku stanął na czele III powstania śląskiego. W odrodzonej Polsce pełnił funkcję wicepremiera, był też posłem na Sejm. Jest uważany za jedną z najważniejszych postaci, które przyczyniły się do odzyskania przez Polskę niepodległości. Jego sylwetkę przybliży Marcin Golec.

100 lat temu urodził się Bohdan Tomaszewski

100 lat temu, 10 sierpnia 1921 roku, urodził się Bohdan Tomaszewski, wybitny dziennikarz sportowy i publicysta. Jego głos był jednym z najbardziej znanych wśród polskich sprawozdawców. Ponad 50 lat współpracował z Polskim Radiem, dla którego komentował najważniejsze wydarzenia sportowe. Sam przyznawał, że zawsze czuł się "człowiekiem radia". Został uhonorowany prestiżowym Złotym oraz Diamentowym Mikrofonem, za indywidualność sprawozdawcy i reportera sportowego. Zmarł 27 lutego 2015 roku. Został pochowany na Starych Powązkach w Warszawie. W 2016 w Alei Gwiazd Sportu we Władysławowie odsłonięto gwiazdę Bohdana Tomaszewskiego

Rocznica wymarszu pierwszej Kompanii Kadrowej

Dziś rocznica wymarszu pierwszej Kompanii Kadrowej sformowanej z członków drużyn strzeleckich, tworzonych w Galicji przed wybuchem I wojny światowej. Tradycyjnie i nieprzerwanie od 1981 roku - dokładnie 6 sierpnia - ochotnicy przypominają o tradycji tego ważnego dla Polski i odzyskanie niepodległości wydarzenia. Także dziś - odbył się wymarsz z krakowskich Oleandrów. O wydarzeniach, które rozegrały się tu przed 76 laty, powie Marcin Golec.

157 lat temu, 5 sierpnia 1864 roku, władze carskie przeprowadziły egzekucję generała Romualda Traugutta

157 lat temu, 5 sierpnia 1864 roku, na stokach Cytadeli Warszawskiej władze carskie przeprowadziły egzekucję generała Romualda Traugutta, dyktatora Powstania Styczniowego, które - skierowane przeciwko rosyjskiemu zaborcy - było największym zrywem narodowowyzwoleńczym Polaków. Poświęcenie dla ojczyzny i tragiczna śmierć generała Traugutta, który zginął, mając zaledwie 38 lat, poniesiona z rąk zaborców, spowodowały, że stał się zarówno symbolem patriotyzmu, jak i całego Powstania Styczniowego. Sylwetkę Traugutta przybliży Marcin Golec.

Prymas Tysiąclecia

120 lat temu, 3 sierpnia 1901 roku, urodził się kardynał Stefan Wyszyński, Prymas Tysiąclecia, wybitny mąż stanu, obrońca praw człowieka, Kościoła i narodu, uważany za jednego z największych Polaków XX wieku. Zmarł w 1981 roku. Miał 79 lat.

5. rocznica ŚDM

5 lat temu w tych lipcowych dniach Kraków był opanowany przez setki tysięcy radosnych ludzi z całego świata. Dziś w radiowej wiedzy o społeczeństwie wspomnienie - Światowych Dni Młodzieży z 2016 roku

107 lat temu wybuchła I wojna światowa

To był konflikt zbrojny, który na zawsze zmienił sposób prowadzenia wojen i na trwale zmienił Europę pod względem ekonomicznym, społecznym i kulturowym. 107 lat temu, 28 lipca 1914 roku, Austro-Węgry wypowiedziały wojnę Serbii i tym samym wybuchła I wojna światowa. W wyniku 4-letniego konfliktu upadł ukształtowany w XIX wieku układ polityczny, zmieniły się granice wielu europejskich krajów i powstały niepodległe państwa, między innymi: Polska, Węgry i Czechosłowacja. O szczegółach - Marcin Golec.

To już ostatnia okazja, żeby przypomnieć sobie hasło i zapisać stare zdjęcia - o północy z internetu znika portal Nasza Klasa. Po 15 latach serwis zostanie usunięty i trwale zniknie z sieci wraz z wszystkimi kontami użytkowników. Portal stał się fenomenem i był nazywany "polskim Facebookiem". Popularność szybko zaczęła spadać i z tego powodu nasza klasa znika z sieci. O fenomenie tego portalu w radiowej Wiedzy o Społeczeństwie Tomasz Bździkot

Kazimierz Bartel

80 lat temu, 26 lipca 1941 roku, zginął rozstrzelany przez Niemców Kazimierz Bartel, polityk, premier pięciu rządów RP, poseł i senator, zaufany współpracownik Józefa Piłsudskiego, a także matematyk, rektor Politechniki Lwowskiej.

30 lat temu z taśm FSO zjechał ostatni Fiat 125p

Dla wielu był marzeniem nie do zdobycia. Dziś w radiowej wiedzy o społeczeństwie - sentymentalna opowieść o Fiacie 125 p. Dziś bowiem mija dokładnie 30 lat od oficjalnego zakończenia produkcji "Dużego Fiata".

Naukowcy Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie pomogą pozbyć się lęku przed owadami

W ramach odbywających się w sobotę i w niedzielę XIX Ogólnopolskich Dni Owada będzie można zobaczyć setki rzadkich egzemplarzy, a także owady preparowane, obrazy ze skrzydeł motyli czy kolekcję roślin owadożernych z Ogrodu Botanicznego UJ. Tegoroczne hasło przewodnie to "Szanujmy owady".

Europejski Dzień Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego

Z tej okazji przygotowaliśmy krótką historię o początkach motoryzacji i rozwiązaniach, które wprowadzane na przestrzeni lat przyczyniły się do poprawy bezpieczeństwa na drogach. W ramach radiowej lekcji Wiedzy o Społeczeństwie opowiadał o tym Bartłomiej Bujas .

111. rocznica przyłączenia Krowodrzy do Krakowa

1 kwietnia 2021 r. przypada 111. rocznica przyłączenia Krowodrzy do Krakowa. Dokładnie 1 kwietnia 1910 roku teren podkrakowskiej gminy znalazł się w obszarze miasta. Skąd pomysł rozszerzania granic Krakowa? Z czego słynęła Krowodrza na początku XX wieku? I czy teren dawnej gminy zamyka się tylko w obrębie współczesnej dzielnicy? - o tym Bartłomiej Bujas. <p>Z okazji kolejnej rocznicy włączenia Krowodrzy do Krakowa, aktywiści nawiązując do ogrodniczej tradycji, rozdali dokładnie 111 rzeżuch. Jeśli pozwoli na to sytuacja epidemiczna -   we wrześniu mają odbyć się specjalne krowoderskie dożynki.</p> <p> </p>

Tajne nauczanie

76 lat temu, 19 marca 1945 roku Uniwersytet Jagielloński zainaugurował powojenną działalność. Było to możliwe dzięki prowadzonemu w czasie wojny tajnemu nauczaniu. Dziś prof. Antonina Kowalska, jedna ze studentek tajnego nauczania, została odznaczona Medalem Stulecia Odzyskanej Niepodległości nadanym przez Prezydenta RP Andrzeja Dudę. Odznaczenia w imieniu Prezydenta RP dokonał Pan Minister Wojciech Kolarski. Jakie znaczenie miało tajne nauczania dla ciągłości Uniwersytetu i czy znajdujemy pewne podobieństwa z obecną sytuacją - o tym Marzena Florkowska

425. rocznica przeniesienia stolicy z Krakowa do Warszawy

18 marca wypada 425. rocznica przeniesienia stolicy z Krakowa do Warszawy. Sprawa przeprowadzki dworu, który "spłynął" do Warszawy Wisłą, nie jest jednak taka prosta, a data 18 marca jest datą - powiedzmy - umowną. O historii przenosin stolicy z Krakowa do Warszawy i powodach, jakie kierowały Zygmuntem III Wazą, już teraz w lekcji Wiedzy o Społeczeństwie w Radiu Kraków.<p>425 lat temu, 18 marca 1596 roku, król Zygmunt III Waza podjął decyzję o przeniesieniu stolicy z Krakowa do Warszawy. To zdanie można dziś usłyszeć i przeczytać w wielu mediach, ale data ta jest - delikatnie mówiąc - umowna. Albo nawet więcej...</p> <p>"To nie jest data umowna, tylko data bałamutna. Data nieprawdziwa w każdym calu" - mówi Michał Niezabitowski, dyrektor Muzeum Krakowa.</p> <p>"Po pierwsze dlatego, że pojęcie stolicy w takim rozumieniu jak teraz, wtedy nie istniało. Była siedziba dworu, gdzie zapadały najważniejsze decyzje polit…

Setna rocznica uchwalenia Konstytucji marcowej

Składała się z 7 rozdziałów, 126 artykułów i dzięki niej Polska znalazła się w gronie państw o ustroju republikańskim. Dziś przypada setna rocznica uchwalenia tzw. Konstytucji marcowej. Dokument był uznawany za jedną z najbardziej demokratycznych ustaw na świecie. <p>Uchwalenie konstytucji było konieczne. Chodziło o ustalenie ustroju odrodzonego w 1918 roku państwa i wytyczenie kierunków rozwoju. Dlatego uchwalenie ustawy zasadniczej było najważniejszym zadaniem Sejmu Ustawodawczego, który po raz pierwszy zebrał się 10 lutego 1919 roku. Posłowie pracowali nad nią w trudnych warunkach m.in. ciągle toczących się walk o granice państwa. W kraju było także mnóstwo problemów wewnętrznych, a różnice zdań dotyczących kształtu konstytucji, były ogromne wśród ówczesnych polityków.<br /> Po dwóch latach prac, 17 marca 1921 roku uchwalono w końcu konstytucję. Dokument wprowadził w Polsce ustr&o…

Na czym polega dostęp do informacji publicznej i kto może z niego skorzytać?

Pierwsza prezes Sądu Najwyższego chcę uznania niekonstytucyjności części przepisów ustawy o dostępie do informacji publicznej. Chodzi konkretnie o... brak konkretów, a dokładnie o takie pojęcia jak "osoby pełniące funkcje publiczne" albo "władze publiczne". Zdaniem prezes Małgorzaty Manowskiej jest też problem z naruszaniem prywatności i anonimowością osób występujących w dokumentach. Organizacje, które patrzą na ręce władzy, alarmują, że wniosek może utrudnić im dostęp do informacji. A na czym właściwie on polega i kto może z niego skorzystać?

Europejski Dzień Numeru Alarmowego 112

Pożary, wypadki drogowe, przemoc czy inne nagłe sytuacje zagrożenia życia lub zdrowia - co zrobić, żeby pomóc i jak poinformować odpowiednie służby? Najlepiej sięgnąć po telefon i wykonać krótkie, ale bardzo ważne połączenie. Dziś obchodzimy Europejski Dzień Numeru Alarmowego 112. Kto jako pierwszy wprowadził numer alarmowy i jak wygląda praca operatorów przyjmujących zgłoszenia? O tym w ramach radiowej lekcji wiedzy o społeczeństwie opowiada Bartłomiej Bujas.

Nie możesz uszczęśliwić wszystkich, chyba że jesteś pizzą!

W Światowym Dniu Pizzy to przysłowie brzmi wyjątkowo mocno.<p>Potrawa, która została wpisana na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, po raz pierwszy w wersji mocno okrojonej pojawiła się podobno w X wieku w miejscowości Gaeta, mniej więcej w połowie drogi między Rzymem a Neapolem. Wyglądała wtedy po prostu jak płaski chleb. Dopiero w szesnastym wieku popularny staje się płaski chleb z ziołami, kawałkiem sera albo ryby, z oliwą lub smalcem. W siedemnastym wieku, wraz z Kolumbem do Europy przypłynęły pomidory i szybko zaprzyjaźniły się z włoskim ciastem.</p> <p>Pizza najpierw była posiłkiem dla prostego włoskiego ludu, jednak królowie podobno wymykali się ze swoich pałaców do pizzerii.<br /> Dopiero w XIX wieku pizza oficjalnie trafiła na królewski stół. Przygotował ją dla królowej Margherity Sabaudzkiej neapolitański kucharz Raffaele Esposito. Nietrudno sobie wyobrazić, jak królową zaskoczył i zach…

Grube miliony złotych, euro, dolarów - wydaje się, że także miliony potencjalnych odbiorców, ogromna kampania reklamowa, włącznie z billboardem na nowojorskim Times Square, ogromne oczekiwania... Dziś premiera gry Cyberpunk 2077. Gracze na całym świecie zacierają dłonie. Wśród nich - Martyna Masztalerz, która - czekając na kuriera - postanowiła przy okazji przyjrzeć się najważniejszym grom, jakie w ogóle powstały. <p>Chyba nie da się mówić o grach bez emocji. Nie tylko gracze zresztą się nimi ekscytują - nigdy nie zapomnę, jak w środku nocy moi rodzice wchodzili do pokoju i przyłapywali mnie na graniu w World of Warcraft. To były prawdziwe emocje...<br /> <br /> Na szczęście czasy nastoletnie już dawno za mną, i teraz mogę w spokoju delektować się ulubionymi tytułami. Zanim jednak o nich - przyjrzyjmy się historii gier komputerowych.<br /> Jeśli liczyć symulatory, to można powiedzieć, że pierwsza w cudzysłowie "gra" powsta…

O Rzeczniku Praw Obywatelskich

Prof. Ewa Łętowska, pierwszy polski Rzecznik Praw Obywatelskich, krytykuje specustawę o zwalczaniu koronawirusa. W ocenie prof. Łetowskiej niektóre zapisy mogą godzić wprost w wolności obywatelskie. W radiowym WOS-ie dziś o tym kim jest i jaką pełni rolę Rzecznik Praw Obywatelskich. Zaprasza Jacek Bańka.

O igrzyskach europejskich w Małopolsce

15 marca będzie znana pełna lista dyscyplin sportowych, które zostaną przeprowadzone w ramach igrzysk olimpijskich w Małopolsce - tak zapowiada Janusz Kozioł, pełnomocnik prezydenta Krakowa ds. sportu. Europejski Komitet Olimpijski chce, aby było ich 18, ale Kraków i Małopolska zgłoszą ich 20.

Wspieranie rozwoju oraz pomaganie tam, gdzie nie ma usług komercyjnych lub są one zbyt drogie - m.in. takie zadanie stoi przed Małopolską Agencja Rozwoju Regionalnego. Dziś w wiedzy o społeczeństwie MARR, czyli największej tego typu agencji w Polsce.

O początkach Nowej Huty

24 lutego 1949 roku podjęto decyzję o lokalizacji kombinatu na terenie wsi Mogiła pod Krakowem. Rok później ruszyła budowa. Oficjalne otwarcie odbyło się 22 lipca 1954 roku, a zakład otrzymał nazwę Huty im. Lenina

Dziś po raz pierwszy obchodzimy Dzień Nauki Polskiej

Łącznie mamy w Polsce 12 świąt państwowych. Oprócz tych oczywistych - jak, wolne od pracy, 1 i T3 Maja czy święto Niepodległości na liście są: obchodzony 1 marca – Narodowy Dzień Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”, 24 marca – Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką, 14 kwietnia – Święto Chrztu Polski, 12 lipca – Dzień Walki i Męczeństwa Wsi Polskiej i 19 października – Narodowy Dzień Pamięci Duchownych Niezłomnych.<p>Dzień Nauki Polskiej został ustanowiony jako święto państwowe ustawą z 9 stycznia tego roku. Wybrano 19-go lutego, dlatego, że dziś przypada także rocznica urodzin Mikołaja Kopernika.</p> <p> Uniwersytet Jagielloński znajduje się dopiero w czwartej setce najlepszych szkół wyższych na świecie na tak zwanej Liście Szanghajskiej - światowym rankingu uczelni. Uniwersytet Warszawski uplasował się w piątej setce, a w pierwszym tysiącu jest łącznie 9 polskich uczelni.</p>…

Najwyższa Izba Kontroli ma 101 lat

To jedna z pierwszych państwowych jednostek powołanych po I wojnie światowej i dzisiaj obchodzi 101 lat. Najwyższa Izba Kontroli, bo o niej mowa, została powołana do życia 7 lutego 1919 roku przez naczelnika Józefa Piłsudskiego. NIK ma też związki z Krakowem - na samym początku, na jej czele stał przecież sam Józef Piłsudski, którego ciało leży na Wawelu. Na Cmentarzu Rakowickim spoczął z kolei pierwszy wiceprezes Izby Józef Netwig. <p><img alt="" src="http://www.radiokrakow.pl/resource/www_files/inline/10d/670/6b2/10d6706b2fae9bff010b593de65faafb/10d6706b2fae9bff010b593de65faafb.svg" style="width: 650px; height: 518px;" /></p>

30-lecie Caritas Archidiecezji Krakowskiej

Caritas Archidiecezji Krakowskiej prowadzi kilkadziesiąt ośrodków dla chorych, starszych, dzieci i matek z dziećmi, bezdomnych i ofiar przemocy. Pomaga ludziom, którzy sami nie mają szansy na normalne życie. Reaktywowana przez kardynała Franciszka Macharskiego przed 30 laty organizacja jest jedną z największych w kraju.

30-lecie Caritas Archidiecezji Krakowskiej

Caritas Archidiecezji Krakowskiej prowadzi kilkadziesiąt ośrodków dla chorych, starszych, dzieci i matek z dziećmi, bezdomnych i ofiar przemocy. Pomaga ludziom, którzy sami nie mają szansy na normalne życie. Reaktywowana przez kardynała Franciszka Macharskiego przed 30 laty organizacja jest jedną z największych w kraju.

140. rocznica wynalezienia żarówki

Najpierw był ogień, potem lampa naftowa, a następnie żarówka i elektryczność. Dzisiaj mija 140. rocznica wynalezienia żarówki przez Thomasa Edisona. O tym jak było z tym wynalazkiem i jakie miało ono znaczenie dla ludzkości w radiowym WOS-ie Tomasz Bździkot/

Plan Balcerowicza

30 lat temu - 17 grudnia 1989 roku - ówczesny wicepremier i minister finansów w rządzie Tadeusza Mazowieckiego Leszek Balcerowicz przedstawił w sejmie swój plan reform znany dziś jako "Plan Balcerowicza" - był to zbiór 10 ustaw, które umożliwiły przeprowadzenie w Polsce gospodarczej rewolucji. S<p>Symboliczne było to, że równolegle z &bdquo;planem Balcerowicza”, który dokonywał rewolucji w gospodarce, wraz z Nowym Rokiem 1990 wchodziły w życie zmiany w konstytucji, przywracające nazwę państwa Rzeczpospolita Polska i orła w koronie, a także usuwające artykuły o kierowniczej roli PZPR i sojuszu z ZSRR.</p> <p> </p> <p>Katarzyna Jabłońska/jgk</p>

Ikar z Odporyszowa

Był nazywany polskim Leonardo da Vinci czy też Ikarem z Odporyszowa. W radiowym WOS-ie opowieść o niezwykłym człowieku - Janie Wnęku, który... latał i to nie żart. Wnęk robił to 20 lat przed Otto Lillenthalem - znanym na całym świecie prekursorem lotnictwa. <p>Jan Wnęk urodził się 30 marca 1828 roku w Kaczówce koło Dąbrowy Tarnowskiej. Ale skrzydła rozwinął w przenośni i dosłownie w Odporyszowie dzięki swojemu talentowi i miejscowemu proboszczowi. Ksiądz Stanisław Morgenstern zatrudnił Wnęka jako cieślę do odbudowy wieży kościoła. Wnęk później wykonał kilkaset religijnych rzeźb cenionych przez znawców sztuki - część z nich do dziś można podziwiać w Odporyszowie, a także w tarnowskim i krakowskim Muzeum Etnograficznym. Określenie polski Leonardo da Vinci wcale nie jest bezpodstawne.</p> <p>"Jeszcze był człowiekiem od techniki - mianowicie robił windy, dźwignie, wozy i szereg rzeczy, o których się wsp&o…

Wilga popłynie innym korytem - wszystko przez... budowę Trasy Łagiewnickiej

Kolejna rzeka w Krakowie zmieni swój bieg. Rozpoczęła się budowa nowego koryta Wilgi w związku z budową Trasy Łagiewnickiej. Ta z powodu budowy linii tramwajowej, tuneli podziemnych i nowej jezdni musi zostać przeniesiona na około półkilometrowym odcinku. W Krakowie to jednak... nic nowego. <p>Wilga, której obecnie koryto jest przenoszone w związku z budową Trasy Łagiewnickiej, ma zmienić swój bieg na początku<br /> przyszłego roku.</p> <p>W stolicy małopolski ciężko znaleźć rzekę, której w przeciągu kilkuset lat bieg nie został zmieniony przez człowieka - przypomina Konrad Myślik z Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa i - jak dodaje - przyczyna zawsze jest ta sama - rozbudowa miast.</p> <p>Wyjątkiem nie jest Wilga. Z powodu wielkiej, wartej ponad miliard złotych inwestycji, nad tą rzeką postanowiono ponownie zapanować. Jak wyjaśnia Krzysztof Migdał ze spółki Trasa Łagiewnicka, nowe koryto m…