Botanitopya

home_filledExplore shows

listSubscriptions

playlist_addQueue

addAdd by RSS Feed

Settings

Help Content policies Publisher guidelines

Send feedback

open_in_newGet the Android app open_in_newGet the iOS app

Privacy · Terms

Botanitopya

Açık Radyo 95.0

Subscribe

Visit website

Botanitopya

Available episodes



Newest first

Oldest first

1000 yıla uzanan tarihi kimliğiyle ve kimi insanların tanrılara sunmaya değer, şans ve doğurganlık sembolü olarak saygı duyduğu 'börülce'yi konuşuyoruz.

Henry David Thoreau

Demirhindi ağacı

Demirhindi ağacını (Tamarindus indica) konuşuyoruz. Babür hanedanlığından bu yana bahçeleri gölgeleyen bu heybetli ağacın binbir türlü şifası var; lezzetiyle de başlı başına bir mutfak yaratmış.

Ökse Otu'nun hikâyesi

"Beyaz meyveli ağaç hırsızı" Ökse Otu'nu konuşuyoruz. "Havada" yaşayan, kışın çiçek açıp meyve veren, yapraklarını dökmeyen bu yarı-parazit, pagan tanrılarına uzan sembolizmini bu sıra dışı özelliklerine borçlu.

Bitki ve kuş ressamı Anne Pratt

Bitki ve kuş ressamı Anne Pratt'i (1806-1893) konuşuyoruz. Bilimsel olduğu kadar romantik anlatımı ve resimleriyle botaniği herkese sevdiren kitapları Viktorya döneminde bir kadın için azımsanmayacak bir başarıya ulaşmıştı.

Yerfıstığının hikâyesi

Bolivya'dan çıkıp dünyaya yayılan, bir zamanlar anavatanında statü göstergesi olan ve sömürgecilikle girift bağlantıları bulunan bir Yeni Dünya bitkisini, Yerfıstığını (Arachis hypogaea L.) ve hikâyesini söz konusu ediyoruz.

Mavi Kantaronun hikâyesi

Derin mavisiyle Van Gogh'a ve Vermeer'e ilham vermiş Peygamber Çiçeğini konuşuyoruz.

Bauer kardeşler ve bilimsel bitki çizimleri

Bilimsel bitki çizimi konusunda olağanüstü bir yeteneğe sahip Bauer kardeşleri konuşuyoruz.

Curtis's Botanical Magazine

235 yıldır botanikçiler, bahçıvanlar, bitki ekolojistleri ve bilimsel bitki çizimi meraklıları için hala uluslararası bir tartışma platformu olan, botanik dünyasının en uzun soluklu dergisi Curtis's Botanical Magazine'i konuşuyoruz.

Karpuzun hikâyesi

Karpuz dediğimizde genellikle Citrullus lanatus'un "tatlı" kültivarlarını kastediyoruz ama bir zamanlar yumuşak kabuklu, solgun renkli, sert ve bazen acı olabilen bir meyveydi. Karpuzun hikâyesini konuşuyoruz.

Tanrıların ağacı sedir

Ulu gövdesi, rüzgâra geçit vermeyen dallarıyla ormanlardaki diğer bitkilerin, yaban hayatın koruyucusu sedir ağacı hakkında konuşuyoruz.

Roelant Savery ve ünlü eserleri

Hollanda'nın Altın Çağı'nda yaşamış bir ressamdan, Roelant Savery'den bahsediyoruz

Şifalı bir bitki: hatmi çiçeği

Tropik iklimlerden bahçelerimize taşınan, tarlalarda kendiliğinden yetişen hatmi çiçeğini konuşuyoruz.

Bilimsel bitki kitabının yazarı William Turner'ı tanıyalım

Shakespeare'in de yaşadığı Tudor İngiltere'sindeki bu büyük ustalardan biri olan doğa tarihinin gerçek öncüsü, ilahiyatçı, doktor, bitki uzmanı, botanikçi, kuşbilimci, filolog ve dilbilimci William Turner'ı tanıyoruz.

Şifa bahçesinden laden ve mürver

Pandeminin hayatımızı kuşattığı günlerde iyileştirici yönleriyle gündeme gelen ve araştırmalara konu olan laden (Cistus creticus) ve mürver (Sambucus) üzerine konuşuyoruz.

Büyülü ama moda mahkûmu: Öd ağacı

Büyülü ve karmaşık kokusuyla yüzyıllardır pek çok kültürde, ruhani ritüellerde ayrıcalıklı yer edinmiş ama bugün parfüm endüstrisinde moda olduğu için yok olma tehdidiyle karşı karşıya olan Öd ağacının hikayesini konuşuyoruz.

Evrim teorisini resimleyen biyolog: Ernst Haeckel

Alman biyolog, doğa bilimci, sanatçı ve doktor Ernst Haeckel'i (1834-1919) konuşuyoruz. Darwin'in evrim teorisini illüstrasyonlarıyla destekleyip ekoloji, kök hücre, filojeni gibi birçok terimi literatüre kazandırmıştı.

Prometheus'un ateşini yaktığı ağaç: Meşe

Güzel gölgesiyle, derin kovuğuyla insanoğlunu korumuş, kollamış Meşe (Quercus) ağacı üzerine konuşuyoruz. Prometheus, ateşini meşe odunundan yakarak, düşünmesi ve hayatı sorgulaması için insanlara "ışığı" getirmişti.

Bilimin kaybı, edebiyatın kazancı: Beatrix Potter

Peter Rabbit'in yaratıcısı Beatrix Potter'ı (1866-1943) konuşuyoruz. O aslında doğa bilimlerine, mikolojiye ilgi duyuyordu ama bilim dünyasına girmesi engellenmiş pek çok kadın gibi başka bir yol seçmek zorunda kalacaktı.

"Güneşin otu": Zerdeçal

Binlerce yıldır damağımızı şenlendirmesi bir yana, şifasından, renginden yararlandığımız, "Hint safranı" da denen, altın sarısı rengiyle "güneşin otu" diye betimlenen Zerdeçal (Curcuma longa)'ın hikayesini konuşuyoruz.

Şimşir: Avrupa bahçelerine hükmeden bitki

Yüzyıllardır çalı formuyla Avrupa bahçelerine hükmeden Şimşir'i (Buxus) konuşuyoruz. İnsan kaynaklı yıkımlar ve mantar hastalığı nedeniyle bugün tehlikede olan herdem yeşil bitki, doğal habitatında metrelerce boylanabiliyor.

Anadolu topraklarında bir Fransız botanikçi: Benjamin Balansa

19. yüzyılda Anadolu topraklarına gelen bir başka gezginden; topladığı bitkilerle Flora Orientalis ve Flora of Turkey kitaplarına zengin kaynak sağlayan Fransız Botanikçi Benjamin Balansa'dan konuşuyoruz.

Botanik dünyasından iki kadın: Clarissa Badger ve Jane Loudon

19. yüzyıl botanik dünyasından iki kadını konuşuyoruz. Şiir ve botaniği buluşturan kitabıyla Dickinson'a ilham vermiş Clarissa W. M. Badger ve kadınları bahçecilikle tanıştıran, ilk bilim-kurgu yazarlarından Jane W. Loudon

Doğanın bir mucizesi: Isırgan otu

Harabelerde, nehir kenarlarında, ormanlık alanlarda, zengin topraklarda yetişen, şifasıyla, türlü maharetiyle doğanın mucize otlarından (bazen de "ısırıklarından" nasibimizi aldığımız) Isırgan'ı (Urtica) konuşuyoruz.

Kleopatra'nın en değerli hazinelerinden "tarçın ağacı"

Tatlı, hoş aromalı baharatın kaynağı Tarçın ağacının hikayesini konuşuyoruz. Kleopatra'nın en değerli hazinelerinden biri, eski kutsal metinlerde de sözü geçen bir bitki.

Kawahara Keiga üzerine

Japon sanatçı Kawahara Keiga'yı (1786-1860) konuşuyoruz. Geç Edo dönemi Japonya'sından, manzaralar, gündelik yaşamdan sahneler, flora ve fauna resimleriyle biliniyor. Japon özünü korurken Batı'nın doğa tarihi resimlerini anımsatan bir çizgiye ulaşmış.

"Botaniğin babası" Theophrastus ve bitki soruşturmaları

Antik döneme uzanıp Theophrastus'tan ve "bitki soruşturmalarından" konuşuyoruz. Doğanın muazzam çeşitliliği içinde saklı düzeni bulmak için kafa yoran ilk düşünürlerden biri. O yüzden ona "botaniğin babası" da deniyor.

Bilinmeyen topraklardan bitki bilime geçen bitkiler

Kaptan Cook'un ilk seferinde (1768-1771) bilinmeyen topraklardan alınıp bilime tanıtılan bitkilerden konuşuyoruz. Begonvil, clematis ya da hibiscus gibi tanıdık bitkiler bunlar ama o zaman sadece tropik diyarlara aitlerdi.

Venüs sinekkapanı

Darwin'in "dünyanın en harika bitkilerinden biri" dediği Venüs sinekkapanını (Dionaea muscipula) konuşuyoruz. Bitkilerin hareket gücü, evrim çalışmalarından öte fantastik insan yiyen bitki hikayelerinin de ilham kaynağı bir bitki.

"Doğanın ve doğruluğun düşünürü" J.J. Rousseau

"Doğanın ve doğruluğun düşünürü" Jean-Jacques Rousseau'yu, onun doğayla nasıl iletişim kurduğunu ve sürgünde olduğu yıllarda kendiyle yüzleşmek için "felsefi bir uğraş" olarak gördüğü botanik merakını konuşuyoruz.

"Palmiyelerin Babası" Philipp von Martius

Bavyeralı botanikçi Carl Friedrich Philipp von Martius'u konuşuyoruz. Ekonomist, coğrafyacı, pedagog, filozof, jeolog, mineralog, şair, gezgin... "Palmiyelerin Babası" diye de anılıyor ki fazlasıyla hak etmiş bu unvanı!

Muz: Tanıması kolay, tanımlanması zor!

Çok tanıdık, her yerde bulunan, birçok dilin ve kültürün ortak paydasında duran ve tanınması çok kolay bir meyve. Öte yandan da tanımlanması ve sınıflandırması da bir o kadar karmaşık Muz'un hikayesini konuşuyoruz.

Büyüleri ve şifalarıyla "Melek Otu"

Vikingler zamanından beri meleklerle, büyüyle, şifayla anılan Melek Otu'nu (Angelica archangelica) anlatıyoruz. Kuzey Avrupa ülkelerinin folklorunda, kültüründe, mutfağında önemli bir yeri var, bu tatlı kokulu bitkinin.

Osmanlı topraklarında bir botanikçi George Maw

Osmanlı topraklarına gelmiş botanikçi George Maw'ı konuşuyoruz. Maw'ın yetiştirdiği, araştırdığı ve Avrupa bahçelerine taşıdığı çiğdemler (Crocus), işin içinde İznik çinilerinin de olduğu girift ilişkiler ağının ortasında duruyor.

Ekmek ağacının hikayesi

Pasifik'in kolonileştirilmesinde rolü olan ekmek ağacının (Artocarpus altilis) hikayesi üzerine konuşuyoruz. Kaptan Cook'un dünya yolculuğuna eşlik eden J.Banks'in Tahiti'de görüp "ucuz köle yemeği" olarak önerdiği meyve, ekmek ağacıydı!

Richard Spruce: Botanik dünyasının değeri anlaşılmamış ismi

Botanik dünyasının değeri anlaşılmamış portrelerinden İngiliz Richard Spruce'u konuşuyoruz. Yosun, ciğer otu gibi "en az heyecan verici" bitkilere tutkun olan botanikçi belki bu yüzden Darwin gibi "popüler" olamamıştı.

Bilgi Üniversitesi Endüstri Ürünleri Tasarımı'ndan değerli konuklarım, Simge Göksoy, Defne Akşin Akyol, Erhan Muratoğlu ve Aslı Kıyak İngin, Adalar'ı merkeze alan tasarım stüdyosunun sürecini paylaşıyor.

Orta Çağ'daki 'mille-fleur' goblen bahçeleri

Orta Çağ'a ait 'mille-fleur' goblen bahçelerinde dolaşıp ayrıntılarda gizli çiçeklerden, şifalı bitkilerden konuşuyoruz. Alegorik goblenlerde, sincapların, kuşların yanında tek boynuzlu at gibi düşsel varlıklar da vardır.

Yokohama Fidanlığı ve batıda "japonizm" akımı

Bitki avcıları için tarihsel önemi olan Yokohama Fidanlığı'nı ve Batı'da japonizm akımına da ilham veren geleneksel ahşap baskı yöntemiyle basılmış bitki resimleriyle dolu kataloglarını konuşuyoruz.

Kölelik ve bitki ilişkisi

Natural History Museum gibi transatlantik köle ticaretinden beslenmiş kimi müzelerde korunan doğa tarihi yayınları, dergiler ve günlükler, köleler ve bitkilerin yakın ilişkilerine ait belgelerle dolu. Bu belgeler ışığında kölelik ve bitki ilişkisini konuşuyoruz.

Hollanda'da Tulipmania dönemi ve Semper Augustus laleleri

Hollanda'ya, Tulipmania dönemine uzanıyoru. Ona sahip olmak isteyen tutkulu koleksiyonerlerin neredeyse bir ev satın alacak meblağlar ödediği, bugünse sadece resimlerde kalmış büyüleyici Semper Augustus lalelerini konuşuyoruz.

Manolyanın hikayesi

O gösterişli çiçekleriyle birçok bitki avcısını peşinden sürüklemiş, bahçelerin gözdesi, milyon yıldır tüm dramatik değişimlerden sağ çıkıp varlığını sürdüren gezegenimizin en eski bitkilerinden biri Manolyanın hikayesi.

Flaman ressam Rachel Ruysch

Flaman ressam Rachel Ruysch'u konuşuyoruz. Uzun kariyeri boyunca doğa tarihçilerine de ilham veren dramatik ölü doğalar yapmış; bilimsel gerçekliğe uygun resmetme becerisi, yaşadığı dönemde de ona büyük şöhret getirmişti.

Fuşya çiçeği

Fuşya çiçeğine ve rengine de adını veren, Alman botanikçi Leonhart Fuchs (1501-1566)'u ve onun ünlü kitabı, ilk gerçekçi bitki çizimleriyle hazırlanmış De Historia Stirpium kitabını konuşuyoruz.

Çikolata için minnet duyduğumuz Kakao ağacı

İlk Azteklerin yetiştirdiğini sanıyorduk ama yeni bilgiler beş bin yıl önce Ekvador'da yaşamış çok daha eski toplumlara dayandığını gösteriyor. Çikolata için minnet duyduğumuz kakao ağacını (Theobroma cacao) konuşuyoruz.

Tanrıların meyvesi "Diospyros" cinsinin ağaçları

Tanrıların meyvesi "Diospyros" cinsinin güzel ağaçlarını konuşuyoruz. Abanoz ve Cennet Hurması gibi...

Hamlet'in aşkı Ophelia'nın çiçekleri

Hamlet'in sevgili aşkı, "vaktinden önce solan çiçeği" Ophelia'nın çiçeklerini; Shakespeare ve Millais'nin anlattığı hikayeyi güçlendiren sembolik anlamlarını konuşuyoruz.

Botanik resmin kadın öncülerinden Giovanna Garzoni

Barok dönemin İtalya'sına uzanıp Giovanna Garzoni (1600-1670)'i konuşuyoruz. Onun gerçekçi ölü doğaları sadece sanatsal değeriyle değil, bilimsel bitki resmine öncülük etmesi açısından da özel ilgiyi hak ediyor.

Tanrıça Aurora'ya adanmış "yaban gülü"

Homeros'un "gül parmaklı" dediği, şafak tanrıçası Aurora'ya adanmış yaban gülünü konuşuyoruz.

John Gerard ve "The Herball"

Shakespeare'in ve W.Morris'in başucu kitabı The Herball'ı ve onun yaratıcısı John Gerard'ı konuşuyoruz.

İngiliz fotoğrafçı ve botanikçi Anna Atkins

Bu hafta, Açık Radyo'da Foto Müze programını hazırlayan ve sunan fotoğraf tarihçisi Gülderen Bölük, İngiliz botanikçi ve fotoğrafçı Anna Atkins'i (1799-1871) ve "cynotype" tekniğiyle bastığı bitki fotoğraflarını anlatıyor.

William Morris'in ünlü bahçeleri ve bitkileri

Bu hafta programımızda William Morris (1834-1896)'in ünlü bahçeleri ve bitkilerini konuşuyoruz. Öncülüğünü yaptığı Arts&Crafts, sanat akımı olarak ortaya çıkmıştı ama bugün bu hareketin savunucuları "ekososyalizm" ile ilişkilendiriliyor.

"Meyvelerin kralı" Ananas

Dev bir kozalağa benzeyen "meyvelerin kralı" Ananas'ı konuşuyoruz. Yeni Dünya'dan gelen bu bitki o kadar ulaşılamazdı ki yemek için değil hayran olunması için lüks sofralarda -bazen kiralanan- bir orta süsü olmuştu.

"Tanrıların ağacı" sedir

Ulu gövdesiyle kudretin, şan ve şerefin sembolü; "tanrıların ağacı" sediri konuşuyoruz. Bu güzel, efsanevi ağacın hikayesi, doğayı sömürmek söz konusu olduğunda açgözlülüğümüzün ne kadar eskiye uzandığını da gösteriyor bize.

"Sabırlık bitkisi" agave

Halikarnas'ın "güneşin ateş yağdırdığı iklimlerde biter" dediği sabırlık bitkisinden; agaveden konuştuk.

Düğün çiçeği ve menekşe

İki kır çiçeğinin hikayesi Işıklı sarı taç yapraklarına "güneşi hapsetmiş" düğün çiçeği (Ranunculus) ve "asaletin mor rengiyle parıldayan" menekşe (Viola).

Cooper Hewitt Smitsonian Müzesi

New York'taki Cooper Hewitt Smitsonian Design Museum'da düzenlenen Nature by Design sergisinde dolaşıyoruz. Doğa bilimlerinden esinlenen dekoratif sanat ürünlerini; botanik ve tasarımın kesişim noktalarını konuşuyoruz.

Çivit ağacı ve çivitotu

Mavi altın" indigonun kaynağı çivit ağacı (Indigofera tinctoria) ve çivitotunu (Isatis tinctoria) konuşuyoruz.

Helikonya bitkisi

Sinek kuşlarıyla "birlikte evrimleşen" Helikonya bitkisini konuşuyoruz.

Pietro Andrea Mattioli

Zamanının en güçlü ve ünlü hekimlerinden Pietro Andrea Mattioli'yi konuşuyoruz.

C. R. Mackintosh'un çiçek eskizleri

İskoç mimar ve sanatçı C. R. Mackintosh (1868-1928)'un sanat ve bilimi buluşturan çiçek eskizlerini konuşuyoruz. Art Nouveau ile özdeşleştiriliyor ama o zamanın ötesinde stiliyle Glasgow'u tasarım cennetine dönüştürmüştü.

Terra Australis Incognita

Gizemli kara kütlesi Terra Australis Incognita'yı keşfe çıkan ilk doğa bilimcileri; farklı flora ve fauna örnekleriyle dolu kitaplarını konuştuk.

Adalar'ın bitki bahçeleri

Derya Tolgay ile tasarım bienalinde "kuşları, bitkileri, tohumları ve insanları buluşturan" yüzen bahçe enstalasyonunu; Adaların binbir bitki dolu bahçelerini konuşacağız.

Mis kokulu bir güzelliği; lavantayı (Lavandula) konuşuyoruz. Şifalı özellikleri bir yana derin kokusuyla, rengiyle ve neşesiyle insanların gündelik yaşam kültürüne, ruhuna incelik katıyor yüzyıllardır.

Hem nefesimizi hem kalbimizi ferahlatan, su perisi Mintha'yı, yani naneyi konu ediyoruz.Diş macunundan sakıza o kadar hayatımızın içinde ki bizim için şifalı bir bitki ya da lezzet olmaktan çok öteye geçmiş durumda.

Mütevazi ve güçlü: Sardunya

Dickens'ın en sevdiği, Can Yücel'in hapisteyken arkasından ağıt yaktığı sardunyaları konuşuyoruz.

Yeni Dünya'nın Avrupalı botanikçileri

Kolomb'un 15. yüzyılın sonunda "yeni bulduğu dünyanın" tümüyle farklı çiçekleri, şifalı bitkilerinin peşine düşen Avrupalı botanikçilerden konuştuk.

Van Gogh'un çiçekleri

Manzaraları, ağaçları ve çiçekleri "içinde yaşayarak yeniden üreten" Van Gogh'u, onun çiçek resimlerini; çocukluğundan beri içinde huzurlu hissettiği, uzun yürüyüşler yaptığı doğayı nasıl "gördüğünü" konuşuyoruz.

Bitkiler dünyasının kitapları

Bitkiler dünyasını farklı bir kavrayışla daha derinden inceleyen kitapların sayfalarında dolaşacağız.

Fransız minyatürist ve gravür sanatçısı Nicolas Robert'in dekoratif çiçek aranjmanından bilimsel çizime; monokrom çiçek eskizlerini, gravürlerini ve lale kitabını konuşacağız.

Ejderha kanı ağaçları

Okült külliyatta adı geçen; iksirleri, büyüleri yazarken kullanılan ejderha kanı mürekkebi "sanguis draconis"in elde edildiği ağaç; ejderha kanı ağaçları.

Sima Özkan'la söyleşi

Kitapları, etkinlikleriyle çocuklara doğayı sevdiren; onlara, bitkilere "bakmayı" öğreten konuğumuz çocuk kitapları yazarı, editör ve çevirmen Sima Özkan.

1700'lerde, erkek kılığına girip gizlice Bougenville'in botanik keşif gemisine giren ve devrialem yolculuğunu tamamlayan ilk kadın: Jeanne Baret.

"Tanrının çiçeği" karanfili (Dianthus Caryophyllus)konuşuyoruz. Bizim bahçelerin "has" çiçeği olmuş ama dünyanın birçok yerinde, farklı kültürlerde ve zamanlarda izini sürebileceğimiz zengin bir anlam dünyasına sahip. İki bin yıldır, dünyanın neredeyse her yerinde yetiştiriliyor ama yabani karanfil, Anadolu'da; Hırvatistan, Arnavutluk, Yunanistan, İtalya ve İspanya gibi Akdeniz ülkelerinde yetişiyor.

Çiçek ressamı Jacques Le Moyne

Rönesans sanatçısı, haritacı ve çiçek ressamı Jacques Le Moyne.

Esra Güven ile söyleşi

Konuğumuz Esra Güven, yaşadığı coğrafyayı; her gün keşfe çıkıp öğrenmeye, anlamaya ve derinden "bilmeye" çalıştığı bitkileri anlatıyor.

Hayalet ağacı, güvercin ağacı da denen, Çin'de yüzlerce yıldır fedakarlığın ve barışın sembolü olan mendil ağacından (Davidia involucrata) söz ediyoruz.

Ressam Dorothea Eliza Smith

Bilinmeyen Peru meyvelerini bilim dünyasına tanıtan, "Fruits of the Lima Market" koleksiyonundaki suluboyaların ressamı Dorothea Eliza Smith'i konuşuyoruz.

Nazlı Pişkin ile söyleşi

Yemek yazarı, tarihçi ve çevirmen Nazlı Pişkin bir zamanlar altınla ölçülen tarçını, yok olmuş ya da unutulmuş darülfülfül gibi baharatları anlatıyor.

Çiğdem çiçeği

Prof. Dr. Osman Erol, bahar müjdecisi çiğdemi (Crocus) anlatıyor.

Kolezyum'un kaybolan florası

Yabani otlara, ağaçlara ve nadir çiçeklere bürünmüş harabe haliyle romantik şair ve ressamlara esin kaynağı olmuş Kolezyum'un kaybolan florasına ışık tutuyoruz

Bitki ressamı ve aktivist Margaret Mee

Amazon bitkilerini "ormanın ruhuyla" resmeden; yağmur ormanlarının sömürüsüne karşı çıkan ilk çevrecilerden biri olan Margaret Mee'yi konuşuyoruz.

Validebağ Korusu

Doç. Dr. Sırrı Yüzbaşıoğlu ve Prof. Dr. Ünal Akkemik Validebağ Korusu'nu; ağaçlarını, otsu bitkilerini anlatıyor.

Türkiye'nin Bütün Ağaç ve Çalıları kitabı

Konuğumuz İÜC Orman Fak. Orman Botaniği Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ünal Akkemik ile Türkiye'nin Bütün Ağaç ve Çalıları kitabını konuşuyoruz.

Joris Hoefnagel'in flora ve fauna çizimleri

Joris Hoefnagel’i (1542-1601) ve onun Kuzey Avrupa Rönesansı’na özgü flora ve fauna çizimlerini; alegorik minyatürlerini konuşuyoruz.

Kardelen çiçeği

Yüzyıllardır umudun, direncin, saflığın simgesi olmuş; tüm zorluklara zarafetle direnen kardelen çiçeğini konuşuyoruz.

Çuha çiçeği

Yılı bitirirken, "yeniden doğuşu" müjdeleyen, umut ve şifa "aşılayan" çuha çiçeğinden dem vuracağız.

Hortus Floridus kitabı

Lale çılgınlığı zamanı, yeni tür" meraklıları için yapılan Hortus Floridus(1614) kitabının çiçekli bahçesinde dolaşıyoruz. İstanbul'un "kırıklı" lalelerinden sultan zambağına bütün gözdeler var Van de Passe'nin gravürlerinde.

Yasaklı bahçeden porsuk ağacının hikayesini anlatıyoruz. Sadece sembolik anlamlarıyla değil, her zerresine yayılmış toksinler açısından da zengin. Tuzaklarını o etkileyici görüntüsünün arkasına ustaca gizlemiştir üstelik. Porsuk ağacı, Porsukgiller (Taxaceae) familyasına ait Taxus cinsinden ibreli bir ağaç türü. Yaygın türünün bilimsel adı Taxus baccata. Taxus adının kökeniyle ilgili farklı teoriler var ama eski Grekçe'de "yay" anlamına gelen toxon sözcüğünden geldiği söyleniyor kimi kaynaklarda.

Güneş sarısıyla parlak turuncu arası renklerde, altın paralar gibi ışık saçan bir çiçek... Aynısefa (Calendula officinalis) çorak topraklarda bile cömertçe çiçek açıyor; göze hoş görünmenin ötesinde birçok derde de deva. Güneybatı Asya, Batı Avrupa ve Akdeniz’e özgü ama ılıman iklimin hüküm sürdüğü hemen her coğrafyada yetişiyor. Aynısefalar çeşitli toprak ve iklime uyum sağladıkları için kolay yetişen bitkilerden.

Beaufort Düşesi Mary Somerset

Botaniğe katkısı olan kadın portrelerden biri: 1600’lerin sonu ve 1700’lerin başından Beaufort Düşesi Mary Somerset’i; melankoli tedavisi için başladığı bahçeciliği bilimsel bir uğraşa nasıl dönüştürdüğünü konuştuk.

Vanilya orkidesi

Bitkisini değil de meyvesinin tadını ve kokusunu iyi bildiğimiz vanilya orkidesini konuşacağız. Safrandan sonra dünyanın en değerli baharatı, o "tatlı" aromalı vanilyanın her egzotik baharat gibi "acı" bir hikayesi var.

Flaman ressam Yaşlı Jan Brueghel

1600'lere uzanıp "Çiçek" lakabıyla bilinen Flaman ressam Yaşlı Jan Brueghel'i ve onun İstanbul'dan gelmiş lale, sümbül ve ters lalelerle dolu "imkansız" çiçek buketlerini konuşuyoruz. Yaşlı Jan Brueghel, efsanevi ailenin ikinci kuşak üyesi. Günlük yaşamdan sahneler içeren manzara resimleri, alegorileri, kutsal kitaptan alıntıların da olduğu çiçek resimleriyle biliniyor...

İskoç bitki ressamı Elizabeth Blackwell

Borçları yüzünden hapishaneye düşmüş eşini kurtarmak için olağanüstü bir iş yaratan İskoç bitki ressamı Elizabeth Blackwell'i (1707–1758) ve onun, o zamanın bilim çevresinde takdir görmüş A Curious Herbal kitabını konuşuyoruz. Elizabeth Blackwell, “gerçek örneklerden” yola çıkarak, çizimden baskı aşamasına dek –gravürlerini de kendi yapan- ilk kadın bitki ressamı sayılıyor.

Ayahuasca sarmaşığı ve pelin otu

Halüsinatif etkileriyle cezbedici ama öldürücü de olabilen iki bitkinin hikayesi var: Amazon yerlilerinden Beat kuşağına uzanan Ayahuasca sarmaşığı ve 19. yüzyıl Fransa’sında hayli moda olmuş absentin yapıldığı pelin otu.

Baldıran otu ve belladonna

Yasaklı bahçeden iki “kötücül” bitkinin hikayesi: Biri ölüme mahkum edilen Sokrates’in, bile bile zehrini içtiği baldıran otu, diğeriyse Romeo ve Juliet’in trajik sonunu getiren belladonna. Baldıran otu, Sokrates’in ölümüne sebep olmasıyla ünlü, dünyanın en zehirli bitkilerinden biri. Onunla özdeşleşmiş olduğu için sapındaki kırmızı lekecikleriyle Batı'da, "Sokrates'in kanı" diye de anılıyor.

Benan Kapucu, hem güzel hem derin anlamları olan güçlü bir çiçeği; zambağı anlatıyor. Ak zambaklardan martagonlara, paskalya zambağından altın ışınlı Japon zambağına birçok farklı türü var. 3500 yıldan fazla bir süredir bahçelerde yetişen bu çiçeğin gösterişli türleri güzellik ve cesaretin yan yana durduğu güçlü sembolizmiyle, anlam dünyamızı da zenginleştiriyor.

John Ruskin'in doğa analizleri

"Yol kenarı bitkileri" üzerine gözlemlerini topladığı Proserpina'nın (1875-1886) ilk cildinin sayfalarında dolaşarak John Ruskin'in doğa analizlerini konuşmaya devam ediyoruz.

John Ruskin ve bitki eskizleri

Doğa, sanat ve toplum arasındaki bağlantıları ortaya koyan, doğayı çizim yoluyla analiz eden "görsel düşünür" John Ruskin (1819 - 1900) ve onun muhteşem bitki eskizlerinden konuşuyoruz. Ruskin’e göre sanatçının işi, doğanın gerçekliğini atölyede oluşturmak değil, onu gözlemlemek ve görüp anladığını, tuval üzerinde ve resimsel kurallarından bağımsız bir şekilde yansıtmaktı.

John Fowles'ın "Ağaçlar" kitabı

Doğayla, "insan dışı dünyayla" ilişki kurma biçimimiz üzerine bizi düşünmeye zorlayan ufuk açıcı bir kitaptan konuşacağız. John Fowles'ın eseri Ağaçlar.

1700'lerden itibaren keşif gezileri

1700'lerden itibaren Kafkasya, Sibirya, Orta Asya ve Japonya'da; o bilinmeyen topraklarda yapılan keşif gezilerinden konuşuyoruz. Reformlarıyla Rusya'nın modernleşmesini sağlayan Çar I. Petro, nadir türleri bulması ve bitki örneklerini toplaması için Sibirya'ya gönderdiği Alman hekim Daniel Messerschmidt, bilinmeyen topraklara ayak basan ilk doğa bilimcidir.

Amazon nilüferi

Sadece bahçeciliğe değil, Viktoryen dönemde, endüstri devriminin sembolü Crystal Palace'a da ilham vermiş. Robert Schomburgk, 1 Ocak 1837'de, Royal Geographical Society için İngiliz Guyanası seferinde pek çok zorlukla savaştıktan sonra Berbice Nehri'nin durgun sularında yüzen devasa boyutlarda "mucize bitki"yi bulduğunda özel bir şeyle karşı karşıya olduğunun farkındaydı.

İskoç bitki ressamı W.H.Fitch

1830'lardan 1880'lere kadar İngiltere'de, neredeyse tüm botanik ve bahçecilik yayınlarında onun işleri çıkar karşımıza. Curtis Botanical Magazine için çizdiği ve taş baskılarını yaptığı 2700'den fazla resim, külliyatının önemli bölümünü oluşturuyor. Curtis Botanical Magazine için 2.700'den fazla bitkiyi resmetmiş ve toplamda 10.000'den fazla illüstrasyonu yayına hazırlamış. Sıklıkla herbaryumdaki kurumuş örneklerden çizim yapıyordur ama onları canlandırma konusunda çok özel bir yeteneği vardır.

Pierre Belon'un seyahatnamesi

Pierre Belon Seyahatnamesi'nin Türkiye coğrafyasıyla ilgili bölümlerini kapsayan sınırlı bir tercümesi, Hazal Yalın çevirisiyle, Kitap Yayınevi tarafından yayımlamış. 16. yüzyıl Fransızcasıyla yazılmış seyahatnamede adı geçen bitkilerin Türkçe karşılıkları da var. Tipik bir Rönesans insanıdır Belon; zooloji, botanik ve klasik Antik Çağ ile ilgilenir.

Şekerkamışı

Şekerkamışı iki noktada kültüre alınıp dünyaya yayılmış; biri Yeni Gine kökenli Saccharum officinarum, diğeri de Tayvan ve Kuzey Çin'deki Saccharum sinense türü... Hayvan yemi olarak kullanılmış önce. İki türün de yayılması Güneydoğu Asya halklarının göçleriyle olmuş. Kamışın özsuyunu çıkarıp kaynatarak kristalize şeker elde etme işlemi antik çağlarda, Hindistan'da keşfedilmişti. İngilizce'deki "sugar" sözcüğü de Sanskritçe "sarkara" sözcüğünden geliyor.

Deve kengeli, meryemana dikeni, süt devedikeni, sütlü kengel, akkız, şevketül meryem, mübarek dikeni gibi adlarla da biliyoruz biz onu. Boyları 30–100 cm arasında değişiyor. Bir ya da iki yıl yaşayabilen bu bitkilerin yaprakları beyaz damarlı ve dikenli. Çiçek başçığındaki tohumlar paraşüte benzer tüylere sahip.

Yaşar Kemal'in anlatılarındaki "doğa ve insan" (II)

"Modern zamanların Homeros'u" Yaşar Kemal'in yaratıcı anlatılarındaki "doğa ve insanı" Orman Yüksek Mühendisi Cihan Erdönmez ile konuşmamızın ikinci bölümü.

Yaşar Kemal'in anlatılarındaki "doğa ve insan"

"Modern zamanların Homeros'u" Yaşar Kemal'in yaratıcı anlatılarındaki "doğa ve insanı" Orman Yüksek Mühendisi Cihan Erdönmez ile konuştuk.

İlk çiçek kitabı Hortus Eystettensis

Hortus Eystettensis, Latince'de 'Eichstätt'taki Bahçe' demek. Prens-Piskopos Gemmingen, Willibaldsburg kalesini yenilerken bahçeyi de genişleterek tam bir cennet yaratmış. Güller, zambaklar, laleler; bugün yerel ama o zaman egzotik olan 667 tür vardır Hortus'ta. İlk çiçek kitabı (florilegium) olan Hortus Eystettensis, bitki ressamlığı tarihinin mihenk taşlarından biri sayılıyor. Basilius Besler'in kurguladığı ve tüm süreci yönettiği kitapta, her sayfada ortalama üç bitkinin resmedildiği 367 levha var; toplam 1084 tür tasvir edilmiş.

Monet'nin çiçekleri

İzlenimci ressam Claude Monet'nin kendi elleriyle yarattığı ve "en büyük şaheserim" dediği Giverny'deki cennet bahçesinde geziniyoruz. Bugün müze olarak korunan bahçe, her yıl binlerce ziyaretçinin akınına uğruyor.

İki gülün hikayesi

Biri, yağ damıtılan o çok değerli Damask gülü; diğeriyse Çin'in en güzel güllerinden Fortune's Double Yellow.

Tarihin en büyük bitki casusluğu

İskoç botanikçi R. Fortune, Çin'in çay tekelini kırmak isteyen İngiltere adına binlerce çay bitkisi ve tohumunu gizlice kaçırmış, üretim sırlarını öğrenmişti. Çay, 1800'lerde sudan sonra dünyanın en popüler içeceğiydi- ki bugün de öyle... Çay tutkusunun yarattığı yüksek pazar talebini karşılamak isteyen İngiltere, Fortune sayesinde Çin tekelini sabote edip çayı dünyaya açar ve bu da Çin ekonomisinin darmadağın olmasına neden olur.

Mary Delany ve büyük eseri

1700'lerden bir portreyi; kağıt kolajlardan oluşan 10 ciltlik Flora Delanica koleksiyonunun yaratıcısı Mary Delany'den konuşuyoruz.

Gökkuşağından tülüyle, yeri ve göğü birleştiren kanatlı bir tanrıçayı; yabanın ve bahçelerin sevileni Süsen'in hikayesi... Süsen adı, 290 tür olduğu tescil edilmiş, rizomlu (köksap) ya da soğanlı Süsengiller ailesine ait en kalabalık cinsi temsil ediyor. Kuzey yarımküre ikliminde, kayalık alanlardan steplere ve yarı çöllere, ormanlık alanlardan deniz kıyılarına çok farklı habitatlarda yaşayabiliyor.

1700'lerin sonunda Anadolu florası

1700'lerin sonunda Osmanlı topraklarına gelmiş, doğa bilimci Guillaume Antoine Olivier'nin seyahatnamesini, yol boyunca hangi bitkileri kayda düştüğünü, keşfettiğini anlatıyoruz. 2015 yılında kaybettiğimiz, değerli botanikçimiz Prof. Dr. Asuman Baytop'un Osmanlı topraklarına gelmiş tüm bu gezginleri ve seyahatnamelerini incelediği Türkiye'de Botanik Tarihi Araştırmaları kitabı konu hakkında temel bir kaynak.

Unutmabeni ve yüksük otu

Minik mavi boncuklar gibi parlayan unutmabeni ve peri masallarını süsleyen yüksük otu. Kendi halinde gibi görünüyorlar ama hikayeleri en az isimleri kadar ilginç. "Unutmabeni" bir çiçeğin alabileceği en romantik isimlerden biri olabilir ama bilimsel adı Myosotis, Grekçe "fare kulağı" anlamına geliyor. Unutmabeni çiçeği, Boraginaceae (Hodangiller) familyasına ait ve yaklaşık 50 türü var.

Bilimsel adı: Wollemia nobilis. Cins adını bulunduğu yerden, Wollemi Milli Park'tan almış. Bu sözcük, Aborijin dilinde "etrafına bak, gözlerini açık tut ve gözlemle" anlamına geliyor. Tür adı "nobilis" ise hem ağacın özelliklerini hem de kaşifi David Noble'ı niteliyor.

Louvre Müzesi'nden çiçek hikayeleri (II)

Louvre Müzesi'nin galerilerinde dolaşıp, çiçek hikayelerinin peşine düşümeye devam ediyoruz.

Louvre Müzesi'nden çiçek hikayeleri

Louvre Müzesi'nin galerilerinde dolaşıp, çiçek hikayelerinin peşine düşüyoruz.

Doğu kültüründe masumiyetin sembolü, "ağlayan gelin" de dediğimiz, nadir çiçeklerimizden ters lalelerin hikayesini anlatıyoruz…

Doğa bilimci Mark Catesby

Kuzey Amerika flora ve faunasını resimleyen ilk doğa bilimci Mark Catesby’nin hayatını ve eserlerini mercek altına alıyoruz.

Sir Joseph Banks'in doğa tarihi hazinesi

Gezide, 110 yeni cinse ait, 1300’ü bilim dünyası için yeni olan 30.000 bitki örneği toplamış, en küçük ayrıntısına varıncaya kadar belgelemişlerdi. Bu sayı, o zamana dek tanımlanmış bitkilerin dörtte birine karşılık geliyor. Büyük bir titizlikle tutulan günlükler, bitki örnekleri, el yazmaları, çizimler, notlar, canlı örneklerle ilgili renk kodları, taslaklar yüzyıllar sonra bile yeni türlerin tanımlanmasında bilim insanlarına yol gösterici olmuş..

Söğüt ağacı

Kavak ağaçlarını da içine alan söğütgiller (Salicaceae) ailesine ait söğüt ağacının bilimsel cins adı Salix. 300’ü aşan türü var. Daha küçük yapıda arktik türlerden, Salix babylonica gibi daha gösterişli salkımsöğütlere, dünyanın birçok bölgesinde doğal olarak yetişiyor. Hipokrat hastalarına ateş ve iltihaplanma tedavisi için söğüt kabuğu çiğnemelerini önermiş.

Bilimsel cins adı Rhododendron. Bitki avcılarının cazibesine kapıldığı bu görkemli güzelliğin yüzlerce türü var; o yüzden taksonomide botanikçilerin işini hayli zorlaştırıyor. Kuzey Yarımküre’de geniş bir coğrafyaya dağılıyor ormangülleri… Farklı yükseklik ve habitatlarda yetişen, farklı renkte, boyutlarda çiçekleri olan çeşitleri bo ormangüllerinin… Küçücük Alp gülleri de var; boyu 30 metreye ulaşan dev olanları da...

Bambu, orkide, erik çiçeği ve krizantem

Geçen hafta Cizvit papazların Çin’den Avrupa topraklarına taşıdığı bitkilerden bahsetmiştim; bugün yine Çin’de dolaşmaya devam edip onların çiçek kültürüne derinliğine bakıp daha sonra en çok öne çıkan “dört beyefendi çiçek”, bambu, orkide, erik çiçeği ve krizantemden konuşalım…

Cizvit misyonerlerin Çin’den Avrupa'ya taşıdığı bitkiler

Çin doğası, bitki ve hayvanlarıyla en zengin ülkelerin başında geliyor ve binlerce yıllık kültürlerinde doğadaki her şey, -Avrupa etkisine girmeden önce- anlam dünyalarıyla da iç içe... Eski Çin edebiyatında, klasik şiirlerinde çiçekleri güzellik metaforu olarak kullanmışlar. Matteo Ricci'nin başını çektiği, botanikçi de olan Cizvit papazlar Katolik öğretisini Çin'e uydurmakla kalmayıp kendilerini de Çin'e uydurmuş, onlar gibi giyinip konuşmaya, Konfüçyüs'ü hatmedip kısa sürede toplumun parçası olmaya başlamışlar ve elbette bol bitki de toplamışlar...

Şair Emily Dickinson

Emily Dickinson’un çocukluk yıllarında beri oluşturduğu herbaryumu, bilim ve şiirin buluştuğu nadir eserlerden biri sayılıyor. Botanikle erken yaşta tanışmış; yaşamı boyunca bahçecilik -bahçıvanlık bilgisini geliştirmekle uğraşmış ve bu, ömür boyu süren ve şiirle iç içe geçen bir bağlılığa dönüşmüş.

Safran çiçeği

Dünyanın en pahalı baharatı; altın kadar değerli, safran çiçeğinden bahsedeceğiz. Kleopatra’nın güzellik sırrı ve Büyük İskender’in savaş yaralarını iyileştiren bir çiçek...

17. yüzyılda Türkiye florası

17. yüzyıl sonu ve 18. yüzyıla uzanıp, Joseph Piton de Tournefort’un seyahatnamesinde Türkiye florasına, botanik tarihine ışık tutan neler var, ona bakacağız.

"Darwin'in En Güzel Bitkiler" kitabı

"Darwin'in En Güzel Bitkiler" kitabı, müthiş bir deha ve onun "aşkla" bağlandığı bitkiler: Doç. Dr. Mehmet Bona ile söyleşi.

Adalar bitki örtüsü

Kentsel tasarım, politika, toplum, insan ve doğa ilişkileri üzerine çalışan Sera Tolgay ile Adalar bitki örtüsünün envanteri, haritalama çalışmaları ve "yurttaş bilgin" kavramı üzerine konuştuk.

Efsanevi bitki ressamı Pierre-Joseph Redouté

“Çiçeklerin Raphael’i” olarak anılan, Pierre-Joseph Redouté’un hikayesi var bu programda. Josephine Bonaparte’ın sadık ressamı; Malmaison bahçesindeki bütün gülleri, şakayıkları; bitki kaşiflerinin Paris bahçelerine taşıdığı neredeyse bütün gösterişli, nadir ve egzotik bitkileri çizmiş, kayda düşmüş.

Gelincik ve haşhaş: Şifalı mı, yoksa ölümcül mü?

Gelincik ve haşhaşın -biraz da hüzünlü- hikayeleri, “şifa ve zarar dengesi” üzerine düşündürüyor. Acılarımızı ve ağrılarımızı dindiren bu şifalı bitkiler; yanlış insanların ellerinde dünyanın en “ölümcül” dertlerinden birine dönüşmüş durumda...

Azteklerin “altın elma”sı domates

Dünyayı değiştirmiş; daha doğrusu neyi nasıl yediğimizi kökünden değiştirmiş ve yıllarca sebze muamelesi görmüş bir meyveyi anlatacağım size… Tahmin etmişsinizdir elbette; domatesten konuşacağız...

Bizim topraklarımıza ait bu çiçek, Bir zamanlar lalenin gölgesinde kalsa da bugün bahçelerin en “popüler” çiçekleri arasında…

Modern taksonominin "babası” Carolus Linneaus

18. yüzyılda yaşamış, İsveçli hekim, botanikçi ve zoolog Carolus Linneaus’tan konuşacağız. Bugün hâlâ kullandığımız, binominal adlandırma sisteminin yaratıcısı olan Linneaus, canlılara cins ve tür adlarını vererek sınıflandıran ilk bilim insanı.

Kokulu Ot ve Baharat Ansiklopedisi

Yemek araştırmacısı, çevirmen ve tarihçi Nazlı Pişkin ile çevirisini yaptığı, yeni yayımlanan Kokulu Ot ve Baharat Ansiklopedisi'ni, seyahatnamelerde, antik metinlerde şifalı bitkilerle ilgili hikayeleri konuşuyoruz...

Galatasaray Tıbbiye Mektebi’nin kayıp Doğa Tarihi Müzesi

Galatasaray Tıbbiye Mektebi’nin kayıp Doğa Tarihi Müzesi'ni Koç Üniversitesi Tarih Bölümü'nden araştırma görevlisi Dr. Semih Çelik’le konuştuk.

İstanbul manzaralarında, Endülüs bahçelerinde göğe dimdik yükselen güzelim bir ağaçtan; servi ağacından konuşuyoruz: "Türkler, Afganistan’da özellikle de İran’da bulundukları sırada tanımış servi ağacını ve kültürlerine katarak Anadolu’ya getirmişler."

Ressam Giuseppe Arcimboldo ve eserleri

Giuseppe Arcimboldo’nun işleri 16. yüzyılın bitkiler ve hayvanlar dünyasına dair çokça fikir veriyor. Gerçeğe yakın çizilmiş sebze ve meyvelerle, yerel bitki ve hayvanların bileşimiyle yarattığı portreleri; tepetaklak edildiğinde natürmorttan portreye dönüşen tersyüz resimleriyle tanıyoruz onu.

Türkiye'nin Nadir Endemikleri kitabı

Programa tekrar konuk olan değerli botanikçimiz Tuna Ekim bu kez, 1700'lerden sonra floramızı araştırmak için Anadolu'ya gelen botanikçileri ve Türkiye'nin Nadir Endemikleri kitabını anlatıyor...

Tropikal ormanlardan hem büyüleyici hem tuhaf mı tuhaf, hatta irkiltici bir bitkiyi Konuşuyoruz: Nepenthes, yani suibriği… Charles Darwin bu tür bitkileri “böcekçil” diye tanımlamıştı ama daha farklı hayvanları da avladıklarından bugün “etçil” sözcüğü tercih ediyoruz.

Evliya Çelebi'nin gözlemlediği bitkiler

Değerli botanikçi Asuman Baytop’un Türkiye’de Botanik Tarihi Araştırmaları kitabında yer alan Evliya Çelebi Seyahatnamesi'ndeki bitkilerle ilgili araştırmasının ışığında, Evliya Çelebi’nin gittiği yollar boyunca gözlemlerine dayanarak anlattığı bitkilerden konuşuyoruz.

Nar ağacından ve meyvesi, bu programın konusu. Narın, her kültürde, yeri var; insanlık tarihi boyunca anlatılarda, inanışlarda ve mitolojik öykülerde yüklendiği anlamlar da çok zengin, çok bereketli…

Kuzey Amerika yerlilerinin kutsal çubuğu

Bikem Ekberzade ile "doğayı tüketmeden doğayla var olan" Kuzey Amerika yerlilerinin "vizyonlarını keskinleştiren" kutsal çubuğu; kötülükleri uzaklaştırma, hem ruhsal hem bedensel olarak iyileşme adına seremonilerinde kullandıkları bitkileri konuşuyoruz..

Alıç Ağacının Gölgesinde Anadolu Bozkırları kitabı

Değerli doğa bilimci ve botanikçi Tuna Ekim, bu programda, bitki sosyolojisi kurucusu Hikmet Birand'a bir saygı duruşu niteliğinde olan Alıç Ağacının Gölgesinde Anadolu Bozkırları kitabını anlatıyor.

Bitki ressamı Işık Güner ile söyleşi

Program konuğumuz bitki ressamı Işık Güner, üç ayrı dilde yurt dışında yayımlanan, bilimsel bitki çizimi eğitiminde ve üretim sürecinde kendi metodik yaklaşımını ortaya koyan Botanical Illustration from Life kitabını anlatıyor...

"Dünyanın en güzel çiçek kitabı" Temple of Flora

Programın konusu, "dünyanın en güzel çiçek kitabı" Temple of Flora. Bir botanik kitabı olmasının ötesinde, bitkileri tinsel özellikleriyle de ele alıyor. Kimi çiçek sayfalarında “vatanseverlik” duygusunu aktarma çabasıyla da farklı.

İda: Prof. Dr. Necmi Aksoy'la söyleşi

Program konuğumuz, Düzce Üniversitesi Orman Fak. Orman Botaniği Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Necmi Aksoy ile Kazdağlarını, endemik göknarları, bin pınarlı dağın ulu çınarlarını, Sarıkız'ın karaçamlarını; yabanı, bitkileri ve kültürüyle, bütünsel bir "varlık" olan İda'yı konuşuyoruz.

İngiliz bahçecilik yaklaşımı

Manzara bahçelerini, “bitkilerle adeta resim yapılan” İngiliz bahçecilik yaklaşımını konuşuyoruz. "Pitoresk” denen bu yeni anlayışta; sanatçı ve düşünürler önce kompozisyonu tanımlıyor, sonra uygulama için mimara ve bahçıvana başvuruluyordu.

Günebakan (Ayçiçeği)

Amerika’dan eski kıtaya ve Rusya’ya yayılan; uzun yıllar sonra tekrar anavatanına tarım bitkisi olarak dönüş yapan bir çiçek… Dünya üzerindeki seyahatinden; mitolojik hikayelerde ve Batı sanatındaki yerinden söz ediyoruz...

Doğabilimci ve kaşif Alexander von Humboldt

Prusyalı doğabilimci ve kaşif Alexander von Humboldt’tan bahsediyoruz. Güney ve Orta Amerika’yı bilimsel olarak tanımlayan ilk bilim insanı… Cosmos adlı eseriyle, dünyada her şeyin birbiriyle sürekli bir iletişim içinde olduğunu öne süren zamanının yüz yıl ötesinde bir isim…

Saguaro kaktüsleri

Keşif rotamız bu kez Arizona Çölü'ne doğru... Vahşi Batı tarihinin sessiz tanıkları, Kızılderililerin ölümsüzlük simgesi dev saguaro kaktüslerinden konuşuyoruz.

Konumuz, İncir ağacı... Doğudan Batı’ya neredeyse tüm kültürlerin kutsal ağacı; çok sayıda dinsel, mitolojik ve folklorik hikayelerde yer almış; tarihimize tanıklık ederken kültürümüzü de biçimlendiren bir ağaç.

Hawaii Adalarının Yerel Çiçekleri kitabı

Amatör botanikçi Isabella Sinclair’in 1860’larda, Hawaii adasının endemik bitkilerini resimleyip kayıt altına aldığı eseri Indigenous Flowers of the Hawaiian Islands / Hawaii Adalarının Yerel Çiçekleri kitabının sayfalarında geziniyoruz...

Gülün anlamları

Gül mevsimindeyken, yine bu özel çiçeği anlatmaya devam ediyoruz. 19. yüzyılda edebi metinleri etkileyen, çiçeklerin dili üzerine yazılmış farklı kitaplarda 'gül’e hangi anlamlar yüklendiğine baktık...

Halikarnas Balıkçısı

Diktiği egzotik ağaçları ve turunçgilleri, ektiği tohumları ve çiçekleriyle sürgün yerini cennete çeviren Bodrum'un "gönüllü bahçıvanı" Halikarnas Balıkçısı, yol hikayesini ve doğa sevdasını otobiyografik eseri Mavi Sürgün'de anlatmış.

Hikmet Birand ve bitki sosyolojisi

Program konuğumuz yazar Buket Uzuner ile bu kez doğa yazınının öncüsü Hikmet Birand'ı ve onun 50'lerde, sudan toprağa bozkırdan ağaca doğa ile söyleştiği kitaplarını konuşuyoruz...

İmparatoriçe Josephine ve botanik merakı

İmparatoriçe Josephine’in yeri geldiğinde "savaşı bile durduran" botanik merakını, Malmaison şatosunun bahçesindeki gülleri anlatıyoruz..

Her kültürde "aşkın çiçeği" gül

Yazar ve sanat tarihçisi Gül İrepoğlu ikinci kez program konuğumuz oldu. Bu kez bize her kültürde "aşkın çiçeği" gülü anlatıyor... Osmanlı sanatına, gündelik yaşamına, mücevhere yansımalarına da değinerek...

Flora Graeca'nın keşif rotası

En değerli botanik kitaplarından biri olan Flora Graeca, 18. yüzyılda İstanbul’a, Bursa’ya ve İzmir’e de keşif seferine gelen John Sibthorp ve bitki ressamı Ferdinand Bauer'in eseri. Bu programda, onların keşif rotasını takip ediyoruz.

Edebiyatta doğanın haklarını savunmak

Ekoloji, çevre mücadelesi ve iklim değişikliği eksenindeki konuları, şamanlık öğretisi üzerinden ele aldığı kitaplarıyla da tanıdığımız Buket Uzuner ile edebiyatta doğanın haklarını savunma meselesini, doğa yazınını konuşuyoruz.

Yazar Volkan Yalazay'la söyleşi

Bir doğa tutkunu ve ağaç gönüllüsü olan Volkan Yalazay, geçtiğimiz günlerde yayımlanan Eski İstanbullu Ağaçlar-İstanbul’un Anıtsal Ağaçları kitabını anlatıyor.

Karabiber, muskat ve karanfil

Altından daha değerli baharatların, nice kaşiflerin uğruna yollar aşındırdığı karabiber, muskat ve karanfilin hikayesi var bu programda: "Keşifler çağında bu baharatlar kimin elindeyse dünya ticaretinin hâkimiyeti de güç de ondaydı…"

İslam coğrafyasında doğa bilimi ve keşifler

İTÜ Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü'nden Prof. Dr. Mehmet Sakınç, İslam coğrafyasındaki doğa bilimini, keşifleri ve büyük coğrafyacıları anlatıyor...

190 yıl sonra ortaya çıkan bir elyazması

Uzun zamandır izi sürülen ve tam 190 yıl sonra yeniden ortaya çıkan bir elyazmasını konuşuyoruz. İçinde bilimsel bitki çizimlerinin olduğu, detaylı notları ve resimlemeleriyle bu ‘zarif’ kitap 1800’lerde Küba’da yaşamış Amerikalı bir kadına ait: Nancy Anne Kingsbury Wollstonecraft.

Çiçeklerin dili

Çiçeklerin dili, artık evrensel olmuş, duygularımızı ve düşüncelerimizi iletmek için çiçekleri kullandığımız o şifreli mesajlar demek...

Turunçgiller (Citrus) familyası

Bu programın konusu Turunçgiller (Citrus) familyası. Oldukça kalabalık bir aile, akrabalık bağları da hayli karışık; o yüzden sadece belli başlı türlerinin hikayelerini anlatıyoruz...

Da Vinci'nin tablolarındaki bitkilerin sembolik anlamları

İstanbul Kültür Üniversitesi öğretim görevlisi Mehmet Sarıoğlu ikinci kez konuğumuz. Bu kez, Da Vinci'nin "Müjde" ve Botticelli'nin "Venüs'ün Doğuşu" tablolarındaki bitkilerin sembolik anlamlarını anlatıyor...

Rosa Luxemburg ve "Herbarium" kitabı

Rosa Luxemburg'un botanik defterleri, mektupları ve arşiv görüntülerini buluşturan sergiyi ve Herbarium kitabını anlatıyor; tarihin güçlü bir siyasal figürünün karmaşık kişiliğini doğayla kurduğu ilişki üzerinden okuyoruz.

Bitki ressamlığının tarihi üzerine (II)

Batı’da bitki ressamlığının bilimde, sanatta, baskı tekniklerindeki değişimlere göre nasıl ilerlediğini ve bilimsellik kazandığını anlatmaya başlamıştık. İkinci bölümde bu konuya devam edip bizim topraklarda üretilmiş ilk “gerçekçi” bitki ve çiçek çizimlerine de bakıyoruz.

Ulusal Botanik Bahçeleri, Arboretumlar, Herbaryumlar ve Botanik Müzeleri Çalıştayı

Program konuğumuz, Düzce Üniversitesi Orman Fakültesi Orman Botaniği Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Necmi Aksoy ile nisan ayında Düzce'de ilki düzenlenecek olan “Ulusal Botanik Bahçeleri, Arboretumlar, Herbaryumlar ve Botanik Müzeleri Çalıştayı” üzerine konuşuyoruz.

Bitki ressamlığının tarihi üzerine (I)

Batı’da, botanik sanatının bilim dünyasındaki yeniliklere, sanat akımlarına ve baskı tekniklerindeki değişimlere göre nasıl geliştiğine bütünsel bir gözle, tarihsel bir perspektif içinde bakıyoruz.

Uydurma bir hikayeyle doğup dilden dile gezerek bir efsaneye dönüşmüş hatta bilimsel kitaplara bile girmiş bir hayvan-bitki melezi: Kuzu Bitkisi. Bilimsel adı Cibotium barometz. Tataristan Kuzusu ya da İskit Kuzusu (Agnus scythicus) da deniyor.

Çarkıfelek çiçeği

Latince adı Passiflora; İngilizce’deki adı ise “passion flower”. Halk arasında “fırıldak çiçeği” ya da “saat çiçeği” de deniyor. Girift, göz alıcı çiçekleriyle bahçelere egzotik güzellik katan tırmanıcı bir bitki: Çarkıfelek.

Botticelli'nin "İlkbahar" tablosundaki çiçeklerin sembolik anlamları

Program konuğum İstanbul Kültür Üniversitesi öğretim görevlisi Mehmet Sarıoğlu, Botticelli'nin İlkbahar tablosunda yer verdiği çiçeklerin sembolik anlamlarını mitolojik öyküleriyle beraber anlatıyor...

Dioskorides’in "De Materia Medica"sı

İki bin yıl önce bu topraklarda doğan Dioskorides’in muhteşem eseri De Materia Medica, botaniğin temel kitaplarından biri. Roma İmparatoru Neron'un ordusuyla gezdiği coğrafyalarda, o güne dek bilinmeyen yeni bitkiler keşfetmiş ve kayda geçirmiş.

Avrupa’da bugünkü uygarlığın oluşmasına katkıda bulunduğu gibi, bir ülkeyi perişan etti, insanlarının açlıktan ölmesine neden oldu. Bu iki uçta gidip gelen patatesin hikayesi, insanoğlunun toplumsal tarihiyle iç içe.

17. yüzyıl Fransız bahçeleri

Rönesans'ta insan için tasarlanan o pastoral manzaralardan sonra, katı bir kuralcılıkla, insanın doğa üstünde tam bir egemenlik kurduğu 17. yüzyıl Fransız bahçelerinden konuşuyoruz.

Gezgin bahçıvan Georg Dionysius Ehret

Botanik illüstrasyonu alanında çığır açmış olan Georg Dionysius Ehret, 1700'lerden bir portre... Bu gezgin-bahçıvan ve bitki ressamı, bugün botanik kitaplarında gördüğümüz bilimsel çizimlerin temel kurallarını belirleyen anlatım tekniğinin öncüsü.

Baobab ağaçları, dünyanın yaşlı canlılarından biri. Görkemli gövdesi üzerinde, göğe uzanan cılız dalları köklere benzediği için tepetaklakmış gibi görünen bu devasa ağaçlar, maalesef bir bir gezegenimiz üzerinden silinmeye başladı...

Voynich elyazması ve Codex Seraphinianus

Hala sırrı çözülemeyen "dünyanın en gizemli kitabı" Voynich elyazması Ortaçağ'a ait. "Sürreal bir ansiklopedi" olan Codex Seraphinianus ise modern zamanlardan...

Zeytin: Yazar Artun Ünsal'la söyleşi

Program konuğumuz, “Ölmez Ağacının Peşinde / Türkiye’de Zeytin ve Zeytinyağı” kitabının yazarı Artun Ünsal. Anadolu’da, Hitit öncesi dönemden bugüne bizim insanımızın bu bereketli ağacın çevresinde ürettiği zenginliklerden, geleneklerimizdeki yerinden bahsediyoruz...

Antik dönemlerden beri şifacıların her derde devası; güneşin ve “aydınlanmanın” sembolü Hindiba bitkisinin hikayesi var bu programda...

Nevi şahsına münhasır iki bitki

Biri taa Angola’daki çölün ıssızlıklarından, diğeri Sumatra adasının balta girmemiş yağmur ormanlarından… 1800’lerin sonunda bulunup getirilmiş, tuhaf mı tuhaf iki bitki: Welwitschiae mirabilis ve Amorphophallus Titanum (Ceset Çiçeği)

İlk çiçek kitaplarından doğa harikaları

Bu programda "florilegium’lardan, yani çiçek kitaplarından konuşuyoruz. İlk kez 1590 yılında dillendirilmiş; bitkilerin güzel görünümlerine odaklanan bir yayını tanımlamak için kullanılan Latince bir sözcük. Egzotik bitkiler keşfedildikçe, botanik çizerlerden oluşan bir sanatçı topluluğuna çizdirilmeye ve böylece değerli çiçek kitapları oluşturulmaya başlamış.

Doğayı konu edinen çocuk kitaplarında botanik

Çocuk kitapları yazarı Alp Gökalp, Can Çocuk Yayınları Telif Eserleri Editörü Mehmet Erkurt ve Çizer Duygu Topçu ile sohbetimizde, doğayı konu edinen çocuk kitaplarında botaniğin ele alınışını konuşuyoruz...

“Göksel dağlarda” yetişen kadim bir bitkiden, cennet bahçesinde Havva’yı kırmızı rengi ve tatlılığıyla baştan çıkartan “sonsuz hayat” meyvesi Elma'dan konuşuyoruz...

Botanik illüstrasyonu koleksiyonları

Bilimsel çizimlerin ve yayınların doğa tarihi müzelerinde, ulusal müzelerde ya da farklı kurumların özel koleksiyonlarında korunması ve sergilenmesi neden önemli? Peki, biz bu konuda ne durumdayız?

Flaman ölüdoğa resimleri

17. ve 18. yüzyıllarda, Flaman Altın Çağı’nda “çiçeklenen” ölüdoğa resimlerindeki çiçekleri, böcekleri ve minik hayvancıkları bir arada ilk kez Londra National Gallery’de Dutch Flowers başlığıyla sergilenen eserler üzerinden anlatıyoruz.

Bir bereket sembolünden, birçok kültürde “yaşamın özü” olarak kabul gören pirinç bitkisinden konuşuyoruz. Özellikle Uzak Doğu’da koskoca bir kültürü biçimlendiren küçük beyaz taneciklerden…

Eczacı Albertus Seba ve merak kabinleri

Keşiflerin altın çağına, 18. yüzyıla doğru uzanıp, doğa bilimcilerine ilham kaynağı olan merak kabinlerinden; koleksiyonundaki türlerin rengarenk çizimleriyle dolu Thesaurus kitabıyla ünü ülkesinin sınırlarını aşmış Amsterdamlı eczacı Albertus Seba’dan (1665–1736) konuşuyoruz.

Antik Mısır'da kutsal kabul edilen, Brahman rahiplerinin ise tapınağın kapısından sokmadığı sofralarımızın en eski sebzesi, Soğan ve aiiesinin hikayesi...

Sanat tarihçisi, mimar ve yazar Gül İrepoğlu, "her coğrafyada, her zamanda güzelliğe uzanma arzusunun" sembolleştiği Lale'yi anlatıyor.

Bitkilerin Bildikleri kitabı

Bilim dünyasında bitki zekası üzerine, bitkilerin çevrelerindeki değişimi algıladıklarına, kendi aralarında gizli bir iletişim dili olduğuna dair artan bir fikir birliği var. Bu konuda yapılmış çokça araştırma var. Bitkiler dünyasına dair bize yeni perspektifler sunan bir kitabı anlatıyoruz: Daniel Chamovitz’in yazdığı, Metis Yayınları’nın Bilim serisinden, Gürol Koca’nın çevirisiyle yayımlanan “Bitkilerin Bildikleri”.

Hayat ağacı sembolizmi

Doğa dinlerinden tek tanrılı dinlere kadar pek çok inançta, inanışta yeri var. Yaşamın ve var olma bilincinin bir tezahürü... “Kutsal ağaç”, “dünya ağacı”, “evren ağacı” ya da "hayat ağacı", adı da ona dair öyküler de kültürlere göre değişiyor ama ortak anlam: “Ebedi canlılık ve tanrısal birlik”.

Bahçecilik anlayışı

Ortaçağ'dan Rönesans'a, dinsel sembolizmden hümanizme uzanan "bahçecilik" anlayışından söz ediyoruz...

Işık Güner'le bitki ressamlığının incelikleri

Bitki ressamı Işık Güner, bize olağanüstü resimlerinin arkasındaki iz sürme hikayelerini, yeni kitap çalışmasını, bilimsellik ve sanat arasında gezinen bitki ressamlığının inceliklerini anlatıyor...

Bitkiler aleminde başka hiçbir bitki türüne benzemeyen Darwin'in "canlı fosil" diye adlandırdığı; Goethe'nin şiirine ilham veren güzel Mabet ağacını, diğer adıyla Ginkgo Biloba'yı anlatıyoruz...

Botanikçi Joseph Dalton Hooker'ın hikayesi

Orman güllerinin, orkidelerin, manolyaların, Himalaya orman gelinciklerinin peşinde Antartika'ya, Himalayara, Tasmanya'ya doğru çıkılan tehlikeli yolculuklar, zorlu coğrafyalarda araştırmalar, çizimler ve gözlemler... 19. yüzyılın en önemli İngiliz kaşif ve botanikçilerinden Joseph Dalton Hooker'ı konuşuyoruz...

Botanik bahçelerinin kuruluş amacı ve felsefesi (II)

Botanik bahçelerinin kuruluş amacı ve felsefesi nedir; sürdürülebilir bir gelecek ve bilim dünyası için neden önemlidir? Program konuğum Prof. Dr. Necmi Aksoy ile bu hafta da botanik bahçelerini konuşmaya devam ediyoruz. (19 Ağustos 2018 tarihli programın, teknik sorun nedeniyle tekrarlanan yayınıdır.)

Botanik bahçelerinin kuruluş amacı ve felsefesi

Program konuğum, Düzce Ün. Orman Fak. Orman Botaniği Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Necmi Aksoy ile geçmişten bugüne, Doğu'dan Batı'ya botanik bahçelerini konuşuyoruz...

İstanbul'un doğal bitkileri

İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ünal Akkemik aşırı yapılaşma yüzünden giderek küçülen ormanlık alanlarda artık "hassas" durumda olan İstanbul'un doğal bitkilerini anlatıyor...

Akdeniz'den başlayıp geniş bir coğrafyada kadim kültürler yaratmış zeytin ağacından dem vuruyoruz. Ona neden "ölmez ağacı" denmiş? Hangi kültürlerde hangi efsanelere konu olmuş? Batı sanatında neyi sembolize ediyor?

Böcek bilimci Maria Sibylla Merian'ın hikayesi

17. yüzyılda, kelebeklerin ve kurbağaların metamorfoz sürecini gözlemleyen, notlar alan ve çizerek belgeleyen ilk böcek bilimci ve botanik ressamı Maria Sibylla Merian'in hikayesi...

Tüm zamanların asalet ve zarafet sembolü orkidelerden konuşuyoruz. Bin bir türlü renkte, göz alıcı formlarda karşımıza çıkan, her tür zor şartlarda bile olanca güzelliğiyle açan, kırılgan, zarif ama öte yandan da son derece dayanıklı çiçekler bunlar…Orkide, 26.000’e ulaşan tür çeşitliliğiyle, çiçek açan bitkiler arasında tartışmasız en kalabalık ailelerden birine sahip.

Ağaçlar nasıl iletişim kurar?

Bitkilerin zeki ve sosyal varlıklar olduğunu, zorluklara karşı strateji geliştirdiğini söyleyen birçok araştırma var. Bitkiler akıllı canlılar mı gerçekten? Sorun çözebilir ya da çevreleriyle yani diğer bitkilerle, böceklerle veya daha gelişmiş hayvanlarla iletişim kurabilir mi? Ağaçlar nasıl iletişim kurarlar?

Adamotu: Gizem Dünyasının Tuhaf Bitkisi

Gizemli bir bitki olan Adamotu, diğer adıyla Mandragora, hangi kültürde neyi sembolize ediyor? Büyücülükte, türlü cadılık işlerinde, iksir ya da büyü malzemesi olarak nasıl karşımıza çıkıyor?

Prof. Dr. Adil Güner'le söyleşi

Konuğumuz Prof. Dr. Adil Güner ile botanik dünyasına önemli katkıları olan Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Resimli Türkiye Florası projelerini konuştuk..

Mezopotamya'dan Granada'ya ilk bahçeler

Antik dönemlerdeki tapınaklardan soyluların bahçelerine bitkilerin sunum amacı nasıl değişti? Faydalı bitkilerin bir araya gelmesinin ötesinde, sadece estetik kaygılarla düzenlenen bahçe anlayışı ne zaman doğdu? Yabani çiçeklerin “islah” edilmesine neden gerek duyuldu?

İlk gerçekçi bitki çizimleri

Rönesans döneminin dini temalı altar panolarında, Leonardo Da Vinci ve Albecht Dürer resimlerinde modern botanik illüstrasyonlarının "gerçekçi" ilk örnekleri...

Farklı bir doğa tarihi müzesindeyiz... Botanicum'un sayfalarında, Katie Scott'un fantastik kurgularla bilimsel gerçekliğin sınırlarında dolaşan illüstrasyonların izini sürerek galerilerde dolaşıyoruz.

Lotus ve şakayık

Keşiflerin altın çağında bitki avcılarının büyülenip Doğu'dan Batı'ya taşıdığı iki kadim güzelliği konuştuk. Saflığın ve yeniden doğumun sembolü lotus ve Çin'de "çiçeklerin kraliçesi" diye anılan şakayık.

Botanik ressamı Marianne North'un hikâyesi

Vahşi dünyanın cazibesine kapılıp yola düşen ve gördüklerini resimleriyle kayıt altına alan, Viktorya döneminin bitki kaşifi ve botanik ressamı Marianne North'un hikayesi...

Kew Kraliyet Bahçeleri

Bir botanik meraklısının gözünden botanik dünyasının küresel merkezi Londra'ya bakıyor ve yaşlı ağaçların izinde Kew Kraliyet Bahçelerinde geziyoruz...

Bitkilerin dünya üzerindeki ilginç yolculuğuna; doğudan batıya doğru giden bu yol boyunca insanoğlunu, medeniyetleri nasıl biçimlendirdiğine bakıyoruz bu programda… Kaşiflerin uzak diyarlardan kraliyet bahçelerine taşıdığı egzotik çiçeklerden de konuşacağız, mitolojik öykülere konu olmuş, hatta kimileri sadece efsanelerde yaşayan bitkilerden de… Eski botanik kitaplarının tozlu sayfalarını karıştırırken bugün çoktan nesli tükenmiş bitkiler, hatta tuhaf yaratıklar da çıkabilir karşımıza…

Search

Clear search

Close search

Google apps

Main menu